چکیده:
ایران در طول تاریخ ، همواره از مراکز معنویت و عرفان بوده است . پس از ورود اسلام به ایران ، این سرزمین مهد رویش تصوف و عرفان اسلامی گردید. بسیاری از بزرگان صوفیه ، هم چون حلاج و بایزید و خرقانی و غزالی و عطار و شمس تبریزی و مولوی ، به این فرهنگ تعلق داشته اند. بیش از هزار سال است که زنجیره ی متصل عارفان و صوفیان در این سرزمین استمرار دارد و این میراث از نسلی به نسلی منتقل می شود. از پدیده های مهم دیگر در عرفان ایرانی ، پیوند تشیع و تصوف است ، که پیشینه ای کهن دارد. در بعد علمی و نظری ، این پیوند در آثار اندیشمندان عرفانی بسیاری هم چون سید حیدر آملی و ابن ابی جمهور احسائی و ملاصدرای شیرازی نمودار شده است . امروزه تصوف و عرفان با شکل های مختلف در ایران ظهور دارد و طیف های گوناگونی را در بر دارد، چنان که تعلیم و تربیت عرفانی و شیوه های آن نیز به تبع تکثر مشرب ها و علایق یادشده متنوع است . اما به رغم این پیشینه و غنای عرفانی ، هنوز پژوهش توصیفی و تحلیلی جامع درباره ی آن انجام نگرفته است . هدف این نوشتار ارائه ی تصویری جامع ، گویا و تحلیلی ، و در عین حال اجمالی ، در حد یک مقاله از پدیده ی عرفان در ایران است . معرفی تنوع گرایش ها و فعالیت های عرفانی در ایران ، هم عرفان پژوهان را از ابعاد و زوایای مختلف این پدیده آگاه می کند تا حوزه ی پژوهشی مورد علاقه ی خود را با آگاهی انتخاب کنند و هم می تواند برای شیفتگان سلوک این طریق ، اگر نه چراغی ، دست کم شمعی روشنگر باشد.
Throughout history، Iran has been one of the influential centers of mysticism and spirituality. After the arrival of Islam، Iran became a center for Islamic spirituality، also known as Sufism or 'irfan. Many great figures such as Hallaj، BaYazid، Kharaqani، Gazaly، 'Attar، Shams Tabrizi، and Moulavi (Rumi)، are all examples of prominent Sufi figures. For over a millennium and through the generations، these spiritual teachings have been transmitted from great Sufi masters to their students. One important phenomena related to mysticism is the relationship between Sufism and Shi'ism and the development of Shi'a 'irfan by individuals such as Haydar Amuly، Ibn Turke and Mulla Sadra.
'Irfan or Sufism is present in various forms and plays a significant role in contemporary Iran، as there are various forms of mystical education and its methods following the various interests and tendencies. However، despite its rich history، a comprehensive description and analysis of this phenomenon is not yet available. This paper seeks to present a brief but comprehensive and analytic vision of 'irfan in contemporary Iran. This helps students of 'irfan to see different dimensions of the field، as can provide all wayfarers of the path of 'irfan with a candle.
خلاصه ماشینی:
"امروزه تصوف و عرفان با شکل های مختلف در ایران ظهور دارد و طیف های گوناگونی را در بر دارد، چنان که تعلیم و تربیت عرفانی و شیوه های آن نیز به تبع تکثر مشرب ها و علایق یادشده متنوع است .
معرفی تنوع گرایش ها و فعالیت های عرفانی در ایران ، هم عرفان پژوهان را از ابعاد و زوایای مختلف این پدیده آگاه می کند تا حوزه ی پژوهشی مورد علاقه ی خود را با آگاهی انتخاب کنند و هم می تواند برای شیفتگان سلوک این طریق ، اگر نه چراغی ، دست کم شمعی روشنگر باشد.
عوامل گوناگونی از جمله نارسایی زبان متعارف در بیان یافته های عرفانی ، اصرار عرفا بر کتمان و اخفای معانی و احوال عارفانه از نااهلان ، جاذبه و اثرگذاری زبان شاعرانه و گاه ملامتی گری برخی صوفیان موجب می شود که آنان مافی الضمیر خود را با چنین زبانی اظهار کنند.
علاوه بر تأثیرگذاری عرفان بر فرهنگ عامه ، گروه های مردمی خاصی تحت تأثیر آموزه های عرفانی شکل گرفته و منشأ آثار سیاسی و اجتماعی بوده اند، از فتیان و جوانمردان و پهلوانان زورخانه های سنتی ، که همواره زیر نام مرتضی علی (ع ) زیسته اند، تا دسته های عزاداری حسین بن علی (ع ) و نیروهای بسیجی انقلاب اسلامی .
علاوه بر این ، فلسفه ، به ویژه فلسفه ی ملاصدرا، به مثابه ی زبان عرفان نظری ایفای نقش می کند و اصطلاحات و تعابیر فلسفی را در خدمت توصیف و تبیین شهودات عرفانی قرار می دهد، چراکه فلسفه نیز در پی شناخت همان حقایق هستی شناختی و انسان شناختی با روشی دیگر است ."