چکیده:
ارث ناشی از نکاح، یکی از اسباب توارث میباشد که مطابق آن،زوج و زوجه از یکدیگر ارث میبرند. اما اینکه نحوه و میزان توارث این دو،مشابه یکدیگراست یا تابع قواعد متفاوتی است،به بررسی بیشتری نیازمند است. به خصوص در مورد سهم الارث زوجه سوالات مهمی قابل طرح است از قبیل اینکه:اموال موضوع ارث زوجه چیست؟به عبارتی آیا زوجه از تمامی ما ترک زوج ارث میبرد؟هم چنین زمانی که زوجه تنها وارث منحصر به فرد زوج متوفیاست،آیا میتوان همانند زوج،برای او نیز،حق ارث بردن کل ما ترک را قائل شد؟در این مقاله سعی شده است ضمن تجزیه و تحلیل مواد قانونی مربوط به سهم الارث زوجه و بررسی نظریات فقها (امامیه و اهل سنت)و هم چنین توجه به تحولات قانونی اخیر در خصوص سهم الارث زنان،به سوالات فوق یک پاسخ صحیح که با نیازهای امروز جامعه،همخوانی و مطابقت داشته باشد،داده شود.
خلاصه ماشینی:
"ولی چنانچه زوجه اولاد یا اولاد اولاد نداشته باشد و زوج به همراه ابوین متوفی و یا وارثان طبقه دوم و یا سوم وارث باشد، در این مورد فرض زوج از ترکه نصف میباشد و لذا در این موارد ابتدا نصف ترکه را به او میدهند و سپس نصف ترکه را بین وارثان نسبی تقسیم میکنند،که البته در این حالت فرض زوج از ترکه قابل توجه است و مطابق نظر برخی از حقوقدانان با مفهوم خانواده در اجتماعات کنونی سازگاری بیشتری دارد.
نظریه دوم: برخی از فقها میان زوجه ای که از متوفی فرزند دارد با زوجهای که غیرذات ولد است تمایز قائل شده و معتقدند در صورتی که زوجه از متوفی فرزند داشته باشد از جمیع ماترک زوج ارث میبرد ولی زنی که عقیم مانده و فرزند ندارد از اموال غیرمنقول و عین ابنیه و اشجار محروم است.
بنابراین با توجه به آیه 11 سوره نساء و روایات موافق با نظریه ابنجنید و تعارض آیات مخالف با این نظریه میتوان چنین نتیجه گرفت که این دیدگاه صحیحتر و منطقیتر است و اخباری که دلالت بر محرومیت زوجه از بعضی ترکه زوج میکند مرجوح شناخته میشود و لذا لازم میآید قانونگذار در این رابطه از دیدگاه نادر فقهای امامیه و قول قاطبة فقهای اهل سنت پیروی نماید.
تفاوت دیگر فقه امامیه و اهل سنت، موضوع ارث زوجه است؛ با این توضیح که، اهل سنت معتقدند زن از تمامیماترک متوفی ارث میبرد، اما فقهای امامیه در این رابطه نظرات مختلفی را ارائه دادهاند که دیدگاه مشهور و موضع قانون مدنی این است که زوجه از عرصه و اموال غیر منقول ارث نمیبرد و فقط از قیمت ابنیه و اشجار ارث میبرد."