آیا «بخش تاریخ مغفول» در ظفرنامه حمدالله مستوفی نسخه بدل جامع التواریخ است؟ «مطالعه موردی تصرف چین توسط مغولان در ظفرنامه و جامع التواریخ» مقاله

«ظفرنامه»، اثر «حمدالله مستوفی»، مورخ و جغرافی نویس مشهور ایرانی دوره مغول، کتابی منظوم در تاریخ ایران بعد از اسلام، تا سال 735 هجری است. با همه اهمیتی که این کتاب در مطالعات تاریخی دوره مغول دارد، هنوز به طور شایسته مورد توجه واقع نشده و در سایه اثر سترگ تاریخی دوره مغول؛ یعنی «جامع التواریخ» قرار داشته است. به عبارت دیگر، به دلیل اینکه منبع اصلی نویسنده در تنظیم بخش تاریخ مغول، کتاب «جامع التواریخ» بوده، در تحقیقات مرتبط با این دوره، از این کتاب کمتر استفاده میشود. از این رو، مهمترین پرسشی که پیرامون اهمیت جایگاه «ظفرنامه» در تحقیقات تاریخی پیش میآید، این است که مندرجات این منظومه تاریخی، نسبت به روایات موجود در «جامع التواریخ»، چه تفاوت هایی داشته و دارای چه مزیت های تاریخی است؟ در این مقاله، در پاسخ به این پرسش که آیا «ظفرنامه»، نسخه بدل «جامع التواریخ» است، بخشی از کتاب «حمدالله مستوفی»، که روایات مربوط به «کیفیت تصرف چین در دوره مغول» را شامل میشود، به روش تطبیق اطلاعات مندرج در «ظفرنامه» و «جامع التواریخ» و به عنوان یک مسئله تاریخی، مورد بررسی قرار گرفته است. هدف اصلی این مقاله، به دست دادن حداقل اطلاع از میزان تشابه و تفاوت روایت های دو کتاب مذکور در حادثه ذکر شده و ارایه الگویی برای دستیابی به پاسخی درخور، درمورد اهمیت جایگاه اصلی «ظفرنامه»، به عنوان یک منبع تاریخی در مطالعات دوره مغول است.

Zafar Nāmeh was written by Hamdollāh Mostoufi who was a famous Iranian historian and geographer in the Mongol era and his versified book covers the history of Iran after Islam until 1336 AD. Although this is one of the important sources in the study of Mongol era، it has not been considered properly، because this book went under the shadow of another well-known book on history of Mongol، Jāmi al-tawārīkh. In other words، Jāmi al-tawārīkh soon became the main source for thescholars who wanted to write on that part of the Monghol history. Two questions which will be studied in this essay are the followings: What are the differences and similarities between this historical versified book and Jāmi al-tawārīkh᾽s narratives? is there any specific advantage in this book that contributes to the reconstruction of Monghol history?