چکیده:
امام علی (ع)، در زمره نادر شخصیت هایی است که زندگانی، سیره، سخن و عمل او در عرصه های گوناگون و در تمامی عصرها، برای بشریت به عنوان الگو پایدار مانده است و خواهد ماند. سیاست نظامی آن حضرت و مباحث مرتبط و زیرمجموعه آن، در دوران قریب به پنج سال فرمانروایی و حاکمیت بر جهان اسلام، در منظر مسلمانان و نامسلمانان، تا روزگار ما، بحث های فراوانی را به خود اختصاص داده است. از میان مطالب و موضوعات زیر مجموعه سیاست نظامی یاد شده، کیفیت بسیج جنگجویان و ایجاد مقاومت و پایداری در آنان، یکی از مهم ترین مباحث قلمداد می شود. در این نوشتار، سعی شده است تا روش ها و شیوه های تهییج و بسیج سپاهیان و ایجاد پایداری و مقاومت در آنان، قبل از نبرد و در جریان آن، از سوی امام علی (ع) و نیز اصحاب و فرماندهان ایشان مورد بررسی، توصیف و تحلیل قرار گیرد. یافته ها دلالت بر آن دارد که آن حضرت در سیاست و برنامه ریزی های نظامی شاش در رویارویی با مخالفان، به این موضوع اهتمام ویژه و حتمی نشان داده و به روش های مختلف و متنوع و معطوف به اعتقاد راسخ دینی و با رویکردی الهی و معنوی و مبتنی بر معیارهای قرآنی و سنت نبوی، سپاهیانشان را به تهییج و مقاومت در برابر مخالفان وا داشته اند.
خلاصه ماشینی:
"در ایننوشتار،سعی شده است تا روشها و شیوههای تهییج و بسیج سپاهیان و ایجاد پایداری ومقاومت در آنان،قبل از نبرد و در جریان آن،از سوی امام علی(ع)و نیز اصحاب وفرماندهان ایشان مورد بررسی،توصیف و تحلیل قرار گیرد.
1-عنوان بحث1-1-اتمام حجت با دشمن و پیشگام نبودن در نبرد اتمام حجت با دشمن،توصیۀ به بازداشتن آنان از جنگ و پیشگام نبودن درنبرد،از جمله امور مهمی بود که امام علی(ع)در سیاست نظامی خود به آنعنایت داشتند و این اقدام را در ترغیب و تهییج سپاهیان به پایداری،اثربخشمیپنداشتند.
»(همانجا:3-2602) امام علی(ع)در ترسیم ماهیت مارقین(خوارج و برپادارندگان نبرد جمل)برای یاران،آنان را جدا شده از جمع مسلمانان،بیرونروندگان از دین و راههدایت،فریبخوردگان شیطان،بیخرد و نادان،سبکسر،ناکس،اهل هوی و هوس(پیروان هوای نفس)و سرکش در گمراهی معرفی کردند؛(سید رضی،1373:37-36-189-188)به عنوان مثال،در خطبۀ 181،چنین آنان را موردخطاب و افشاگری قرار دادند:«نابود شوید،چنانکه مردم ثمود.
»(ابو النصر،1318:131-130) 9-1-فرمانهای رزمی از دیدگاه امام علی(ع)،کیفیت طرح فرمانها و نکات رزمی و تأکید برآنها،از عوامل مهمی بود که بر پایداری و ایستادگی رزمندگان در میادین نبردمیافزود؛ازاینروی،آن حضرت با این اقدام بنابر موقعیتهای مختلف پیش آمده به هنگام اعزام سپاه و یا خطاب به فرماندهان،در محل مأموریت و یا درهنگامۀ نبرد،کارآمدی و پایداری آنان را دوچندان میکردند.
2. امام علی(ع)در تهییج و بسیج سپاهیان و ایجاد انگیزه و پایداری هرچهبیشتر در آنان،روشهای متعدد و متنوعی،همانند اتمام حجت و عدم پیشگامی درنبرد،بیان ماهیت دشمن،حقانیت خویش،ارزش جهاد،تأسی و تأکید بر آیاتقرآن کریم(آیات جهاد)،تمجید و تشویق،توسل،دعا و نفرین،بیان شجاعتخویش و اقدامهای شجاعانه،مقابله با اقدامهای تبلیغی ضد جنگ،قرائت شعر،استفاده از وسایل شخصی و رزمی رسول خدا(ص)،فرمانهای رزمی مهیج،تعریف و تمجید از نیروهای رزمی در صحنۀ نبرد و نیز گلهمندی و نکوهش را بهکار میگرفتهاند."