چکیده:
عرفاتالعاشقین و عرصاتالعارفین از مهمترین تذکرههای ادبی کهن فارسی است و کاملترین اثر در گونه خود به شمار میآید.از این کتاب ارجمند تا امروز دو چاپ روانه بازار شده که آخرین آن به مراتب علمیتر و صحیحتر از نخستین آن است.با این حال در این تذکره مفصل بواسطه نقصان نسخ و خرابکاری ناسخان و چنددستگی مصححان و دستیاران ایشان اشکالات متعددی وارد شده است.از آنجا که بخشی از این موارد در پیوند با روش تصحیح و ماهیت اثر است،نگارنده ضمن نقد کار اینان، با توجه به ویژگیهای این گونه ادبی ، بحثی کلی را به آسیبشناسی چاپ تذکرهها اختصاص داده است.عرفاتالعاشقین و عرصاتالعارفین از مهمترین تذکرههای ادبی کهن فارسی است و کاملترین اثر در گونة خود به شمار میآید. از این کتاب ارجمند تا امروز دو چاپ روانة بازار شده که آخرین آن به مراتب علمیتر و صحیحتر از نخستین آن است. با این حال در این تذکرة مفصل بواسطة نقصان نسخ و خرابکاری ناسخان و چنددستگی مصححان و دستیاران ایشان اشکالات متعددی وارد شده است. از آنجا که بخشی از این موارد در پیوند با روش تصحیح و ماهیت اثر است، نگارنده ضمن نقد کار ایشان، با توجه به ویژگیهای این گونة ادبی، بحثی کلی را به آسیبشناسی چاپ تذکرهها اختصاص داده است.
‘Arafat al-‘Ashegin va ‘Arasat al-‘Arefin is one of the most important ancient Persian literary Tazkerehs and is considered as the most complete work in its genre. There are two published versions of this valuable work that the latter version is more scientific and correct than the former one. However، there are numerous mistakes in such detailed version due to the defection of manuscripts and distortions by scribes and the presence of various assistants. Since some of such issues relate to the method of correction and nature of the work، while criticizing the work of correctors، the author has allocated a general discussion to the pathology of publishing Tazkerehs with regard to the features of this genre.
خلاصه ماشینی:
شایان ذکر آن که روی سخن نگارندة این مقاله در کلیات سخن، ابدا با مصححان و فراهمآورندگان این چاپ نبوده و نیست و ضمن اشراف بر دشواریهای این کار تمام زحمات ایشان را قدر میداند و تنها این را بهانهای برای انتقاد به بعضی جریانات کژروانة تصحیح بویژه در حوزة تذکرهها دانسته است تا سادهانگاران بدانند که حتی در چنین تصحیح معیارمندی که طی سالیان فراهم آمده، مشکلات و لغزشهای شگرفی وجود دارد.
این همیاری اگرچه کیفیت کار را بالاتر برد اما به سبب چند دست شدن اثر دچار اشتباهاتی نیز شده است؛ بویژه که روش و دقت مصحح خالی از عیب نبوده است و پژوهندگان بعدی نیز نتوانستهاند بر اشکالات اساسی آن مانند تغییر روش تصحیح و بعضی موارد دیگر غلبه کنند.
مثلا مصحح در صفحه 4057 مادهتاریخ «علامة ز عالم رفت» که مطابق 935 است به گمان آنکه وزن و معنی غلط است،به «علامهای ز عالم رفت» تبدیل کرده است و توضیح داده است که این شعر برابر با 974 است که با تصریح اوحدی در چند صفحه جلوتر همخوانی ندارد و خود نفهمیده که قدما گاهی تمام صورت ملفوظ را در مواد تاریخ نمیآوردند،مثل «الف» و «لام» تعریف که گاهی مینوشتند و حساب میکردند ولی تلفظ نمیکردهاند.
ه)در این تصحیح قاضی عبدالله فرنخودی از مشاهیر آن روزگار که در تمام نسخ عرفات(اوحدی بلیانی،1389: 5/2887) به همین گونه آمده است،به اعتبار چاپ مغلوط تذکرة ریاضالشعرا(واله داغستانی،1384: 3/1434) و تذکرة روز روشن(صبا،1343: 528) عبدالله فرنجودی ضبط شده است.