چکیده:
نگارش رئالیستی در ادبیات کلاسیک فارسی به اندازة شیوههای غیر واقعگـرا مـورد توجـه نبوده است . ادبیات اجتماعی و سیاسی مشروطه ، ذهنیـت مـردم شـهرهای بـزرگ بـه ویـژه پایتخت را از جانب آرمانهای ماورائی به سوی زندگی زمینی و انسانمدار سـوق داد و بـا پیدایش روزنامه ها، نثر فارسی به سوی سادگی و واقعیت نگاری حرکت کرد. روزنامه نگاری تکوین نوشتار واقعگرا را شدت بخشید و توجه روزنامه نگاران ایرانی به واقعیت هـای حـاد اجتماعی ، آنها را به سوی نگارش داستانهای اجتمـاعی در قالـب پـاورقی کـشاند. بـدین صورت رمان واقعگرا همزمان با شکل گیری طبقة بـورژوای نـوین دولتـی در ایـران پـا بـه عرصة ادبیات نهاد. این مقاله زمینه های شکل گیری رمان رئالیستی فارسی از دوران مشروطه را بر اساس نگرش تاریخ ادبی نشان داده و روند حرکت زبان فارسی به سوی واقعگرایی و تولد داستان رئالیستی و تعامل و تداخل روزنامه نگاری با آن را دنبال می کنـد. اهـم مطالـب مورد بحث از این قرار است : گذار از رمان تاریخی بـه رمـان اجتمـاعی ، تحـولات زبـان و واقعیت اجتماعی ، روزنامه نگاری و رئالیسم ، پیشگامان رئالیسم فارسی ، درونمایة غالـب بـر آثار رئالیستی ، نقص رمان واقعگرای اولیه و ارزش جامعه شناختی رمانهای رئالیستی .
Realistic writing has not been as much the focus of attention as non-realistic modes in Persian literature. The socio-political literature of the Constitutional Period led the mindset of people in big cities، particularly the capital city، away from supernatural concerns to earthly and humanistic life. Upon the appearance of newspapers، Persian prose moved towards simplicity and reality. Journalism intensified the development of realistic writing; moreover، the attention given by Iranian journalists to critical social realities led them to the composition of social stories in the form of feuilleton. Thus realistic novel entered literary arena simultaneous with the development of the modern state bourgeoisie. This paper illustrates the backgrounds to the formation of Persian realistic novel from the perspective of literary history since Constitutional Period and pursues the Persian language trend of movement towards realism and the birth of realistic fiction out of journalism. The most significant issues discussed here include: transition from historical novel to social novel، linguistic transformations and social reality، journalism and realism، pioneers of Persian realism، recurrent themes of realistic works، the shortcomings of early realistic novel and its sociological values.
خلاصه ماشینی:
"این مقاله زمینه های شکل گیری رمان رئالیستی فارسی از دوران مشروطه را بر اساس نگرش تاریخ ادبی نشان داده و روند حرکت زبان فارسی به سوی واقعگرایی و تولد داستان رئالیستی و تعامل و تداخل روزنامه نگاری با آن را دنبال می کنـد.
اهـم مطالـب مورد بحث از این قرار است : گذار از رمان تاریخی بـه رمـان اجتمـاعی ، تحـولات زبـان و واقعیت اجتماعی ، روزنامه نگاری و رئالیسم ، پیشگامان رئالیسم فارسی ، درونمایة غالـب بـر آثار رئالیستی ، نقص رمان واقعگرای اولیه و ارزش جامعه شناختی رمانهای رئالیستی .
این رمانها همچنین از نظر زبانشناسی اجتماعی دارای اهمیتند؛ زیرا عناصر زبـان محاورة تهرانی و اصطلاحات و واژههای فرنگی مربوط به غذا، لباس، موسیقی و تئاتر و نام آثـار هنـری و هنرمندان و نویسندگان خارجی که در تهران آن عصر وارد زبان فارسی شده در آنها به وفور دیده می شود و نوع تحول اجتماعی و آبشخور آگاهی های جدید را نشان می دهند.
چون صنعتی زاده در هنگام چاپ کتاب آن ایام ١٥ ساله بوده، و باید این رمان مدتها قبل از این تاریخ و بنا بر انگیزههایی که کاملا متفاوت با ملی گرایی است نوشته شده باشد؛ زیرا انتخـاب ایـن موضوع تاریخی که غرور ملی ایرانیان را خدشه دار می سازد و تا حدودی با شرایط عقیدتی ایران در سالهـای ١٣٠٠ تا ١٣١٠ - زمانی که ملی گرایی اوج می گیرد - مغایرت دارد، می تواند شگفت انگیز به نظر برسد (بالایی ، همان: ٣٨١) ٣- رک: طباطبایی ، ١٣٦٦: ٢٠٦-٢١٤."