چکیده:
حسن الدین احمد قرآنپژوه مشهور هندی، آثار گوناگونی در ساحت قرآن کریم به رشته تحریر درآورده که مهمترین اثرش، کتاب «رویکردی نو به مطالعه قرآن» است. این کتاب که به چند زبان ترجمه شده، مورد استقبال استادان، دانشجویان و علاقهمندان به معارف قرآنی قرار گرفته است. در این مقاله، ضمن معرفی و گزارش فصلهای پنجگانه کتاب: اسلوب قرآن، صنایع بدیعی در قرآن، اصطلاحات قرآن، تعابیر قرآنی و آیات، واژهها و نامهای زیبا در قرآن؛ برخی از دیدگاههای قرآنی نویسنده به نقد کشیده شده است. کتاب حاضر از یک سو از حیث تنوع مطالب و از سوی دیگر به لحاظ فشردگی مباحث، اگر نگوییم بینظیر است، دستکم، کمنظیر است. بررسی معارف قرآنی در این شکل و شمایل و این حجم و از زاویه مباحث ادبی و زبانشناسی کمتر مورد توجه قرآنپژوهان گذشته و حال بوده است. با این حال، وی در موارد متعددی از هدف کتاب که پاسخ به پرسشها و شبهات جدید در حوزه معارف قرآن کریم بوده، فاصله گرفته و ضمن ارائه مطالب عمومی، از طرح مباحث تخصصی خودداری کرده و دچار اشتباهات جدی در برداشت از قرآن کریم شده است.
خلاصه ماشینی:
دکتر احمد در بخش دیگری از مقدمه خود با یک نگاه تاریخی به آثار تولیدشده درباره قرآن، فهم نو از قرآن را به عنوان مهم¬ترین هدف مفسران قرآن در طول سدههای گذشته دانسته و با ذکر این نکته که فساد داخلی در درون جامعه اسلامی سبب شد تا نگرش اسلامی ناب و زندگی عقلانی در سرتاسر این قرون راکد بماند، تلاشها و کوششهای قرآنپژوهان را در راستای ارائه فهم نو از قرآن کریم به دلیل فاصله گرفتن از واقعیتهای جامعه و نگرش¬های اسلامی ناب و نیز عقلانیت؛ دورشدن از هدف اصلی- فهم جدید از قرآن کریم- دانسته و برای برونرفت از این مشکل دو گام را پیشنهاد می¬کند: نخست اینکه لازم است از تفاسیر قرآنی که محصول افکار مفسران¬اند، چشمپوشی کنیم و در گام دوم، باید تفکر خلاق را جایگزین تفکر مکانیکی کنیم تا زمینه رویآوری بیشتر امت مسلمان به قرآن هموار گردد(همو،2004م: 9).
نتیجه اینکه «صبح» و مشتقات گوناگون آن در قرآن کریم یا به عنوان فعل ناقصه به کار رفتهاند که بحث زمان برای آنها منتفی است و از حالت نمادی خارج هستند، و یا به صورت فعل تامه به کار رفتهاند که این قسم گاه برای غیر عذاب به کار رفته مانند: ﴿فسبحان الله حین تمسون وحین تصبحون ﴾(روم/١٧) و گاه برای عذاب به کار رفته است(طباطبایی، 1417ق: ج12،270): ﴿و قضینا إلیه ذلک الأمر أن دابر هؤلاء مقطوع مصبحین﴾ (حجر/66) اصطلاحات قرآن «کاربرد یک واژه در مفهوم خاص و در رشته خاص» اصطلاح نامیده می¬شود(همو،2004 م: 97).