چکیده:
در بسیاری از کشورها با وجود اینکه قوانین آیین دادرسی کیفری آمرانه و به صورت یکطرفه از طرف دولت وضع میشوند، متحول شدهاند. برخی از این تحولات بیش از هر چیز، ناشی از نتایج تحقیقات و یافتههای جرمشناسی است. با وجود اینکه جرمشناسی رشتهای علمی است و به علت دیدگاه انتقادی و بیطرفانه آن چندان مورد استقبال دولتها نیست، اما در قوانین کیفری و به ویژه در آیین دادرسی کیفری نفوذ کرده و اهداف متفاوتی را برای آن در نظر گرفته است. یکی از این اهداف جرمشناسانه، رویکرد مدیریتمحور به آیین دادرسی و فرایند کیفری است که به دنبال بهینه کردن فرایند کیفری و بالا بردن کارآیی آن میباشد. بر این مبنا، در این مقاله به رویکردهای مهم مدیریتی جرمشناسی در آیین دادرسی کیفری مورد بررسی قرار میگیرد. فرض این مقاله این است که بهرهگیری از آموزههای جرمشناسی میتواند هزینهها و استفاده از فرایند کیفری را کاهش دهد، رسیدگی کیفری را سرعت ببخشد و قدرت بازدارندگی بزهکاران از ارتکاب جرم را تقویت بخشد. لازم به ذکر است در ضمن مباحث به موضع قانونگذار ایران نیز به ویژه در قوانین اخیرالتصویب اشاره شده است. قانون آیین دادرسی کیفری 1392 اصلاحی 1394 به عنوان یکی از قوانین جدید در بسیاری از موارد به ویژه با رویکرد مدیریتی سعی نموده از یافتههای جرمشناسی استفاده نماید. در این تحقیق نشان داده شده آموزههای جرمشناسی وارد این قانون نیز شده، آن را متحول نموده و جنبه مدیرتی آن را تقویت کرده است. در عمل با توجیه قضات نسبت به اهداف مدیریتی آن، میتوان این اهداف را محقق نمود.
In many countries، the Rules of Criminal Procedure have been changed، although they are imperative and unilateral by the Government. Some of these changes، more than anything else، are derived from criminological research and findings. Although the criminology is the scientific field and due to the critical view not accepted by the governments، but has permeated in criminal law and particularly in the Code of criminal procedure and assigned different purposes for it. One of the goals of criminological is based management approach to criminal procedure and process which seeks to optimize and enhance the efficiency of the criminal process. Therefore، the content of this article is divided into four parts and the key managerial approaches of criminology are studied in criminal procedure. This article assumes that using the findings of criminology can reduce costs and use the criminal process، speed criminal proceedings and prevent committing of crime by offenders. In addition، it is noted the view of the Iranian legislator، particularly in the laws that have recently been enacted.
خلاصه ماشینی:
برخی معتقدند جرم شناسی باید الهام بخش سیاسـت جنـایی ، حقوق جزا و آیین دادرسی کیفری باشد؛ زیرا موضوع این نظام ها مبارزه علیه بزهکاری است و با آن نمی توان مبارزٔە مؤثری کرد، مگـر آنکـه ریشـه هـا، علـل و عوامـل جـرم و بزهکـاری شناسایی شود و این جرم شناسی است که به طور دقیق ، شناخت هـای ضـروری دربـارٔە ایـن عوامل و فرایندهای کنش جنایی را فراهم می کند (فرجیها، ١٣٨٢: ٩٢) و راهکارهایی را بـه منظور مدیریت دستگاه عدالت کیفری در قبال بزهکاران ، کاهش هزینـه هـا و بهبـود فراینـد رسیدگی و غیره ارائه می دهد.
اصطلاح اختصارگرایی معرف این نوع نگاه بـه پدیـدٔە جنـایی در فراینـد کیفری است که با توجه به فرایند دادرسی بحث و بررسی می شود و در صدد پاسخ بـه ایـن سؤال است که آیا آموزه های جرم شناسی می توانـد بـه عنـوان سیاسـتی در اختصـارگرایی و مک دونالیزه کردن رسیدگی کیفری به کار رود.
بر خلاف آنچه نظام های لیبرال بر آن عقیده دارند مبنی بر این که فرایند کیفـری بـر مبنـای حاکمیت قانون جریان می یابد، جرم شناسی واکنش اجتماعی با توجه به حـوزٔە فعالیـت هـا و اختیارات مقامات پلیس ، دادسرا و دادگاه این طور نتیجه گرفته است که این مقامات در موارد متعدد و به اشکال گوناگون فراتر از قوانین و مقررات عمل می کننـد و در بسـیاری از مـوارد درگیر جهت گیری های شخصی خود هستند.
بلکه آنچه در اینجا بیشتر مورد بررسی قرار می گیرد استفاده از آموزه های جرم شناسی برای کاهش هزینه های بزهدیده و نظام عدالت کیفـری در فرایند کیفری است .