چکیده:
حدیث «یکونُ بَعْدِی اثْنَاعَشَرَ خَلِیفَهً» از احادیث شاخص در بحث خلافت پیامبر است که بر جانشینی و امامت ائمۀ شیعه دلالت دارد و در پرتو این روایات، حقانیت اعتقادات امامیه اثبات میشود. نقلهای فراوانی از روایت «اثناعشر خلیفه» در منابع اهل سنت وجو دارد. بیشتر علمای این مذهب در تطبیق حدیث مذکور بر خلفای خود، بر عبارتهای الحاقی آخر حدیث تکیه کردهاند. از شرایط ضروریِ کشف دلالت دقیق این حدیث و نقد توجیهات برخی علمای اهل سنت دربارۀ مفاد آن، روشن نمودن مسئلۀ تخریج، فضای صدور و عبارتهای الحاقی آن است که مقالۀ حاضر به آنها خواهد پرداخت. از سوی دیگر، دانشمندان اهل سنت با تکیه بر دو عبارت «کلّهم تجتمع علیه الامه» و «کلّهم مِنْ قُرَیشٍ» که در برخی نقلهای این حدیث یافت میشود، بر تفسیر شیعه از «اثناعشر خلیفه» و تطبیق آن بر امامان اهل بیت اشکال کردهاند. ازاینرو، در مورد سند و دلالت این دو عبارت نیز میبایست پژوهش شایستهای صورت پذیرد. مقالۀ حاضر با بررسی سندی این دو عبارت و دقت در فضای صدور آنها و تفاوت آن با وضعیتِ سندی و فضای صدور اصل حدیث، نشان خواهد داد که این عبارتها از جانب ناقلان به آخر حدیث افزوده شده و تفاسیر ناصوابی با تکیه بر این دو عبارت، از جانب مفسران اهل سنت صورت گرفته است.
خلاصه ماشینی:
از سـوی دیگر، دانشمندان اهل سنت با تکیه بر دو عبارت «کلهم تجتمع علیه الاملإ» و «کلهم مـن قـریش » کـه در برخی نقل های این حدیث یافت میشود، بر تفسیر شیعه از «اثناعشر خلیفلإ» و تطبیق آن بر امامـان اهـل بیت ع اشکال کرده اند.
اعتبار دو عبارت «کلهم تجتمع علیه الامـلإ» و «کلهـم مـن قـریش » کـه مستمسـک تفاسیر علمای سنی در اشکال بر تفسیر شیعه از حدیث اثناعشر قـرار گرفتـه انـد، چقـدر است و این دو عبارت چگونه بر تعیین مصادیق «اثناعشر خلیفلإ» تأثیرگذارند؟ ابتدا موضوع تخریج حدیث در منابع اهل سنت مورد پژوهش قرار گرفته ، اشاره ای نیز به مصادر آن در کتب شیعه خواهد شد؛ آنگاه فضای صدور اصل حدیث و عبـارت هـای پایانی آن و نیز مصادیق خلفای دوازده گانه مورد بررسی قرار می گیرد.
صحت صدور عبارت «یکون بعدی اثناعشر خلیفـلإ» در نـزد علمـای اهـل سنت عبارت «یکون بعدی اثناعشر خلیفلإ» که وجه اشتراک نقـل هـای مختلـف ایـن حـدیث و بیانگر تعداد دوازده جانشین برای پیامبرص است از جهت سندی، توسـط علمـای سـنی تأیید شده و در نقل های مختلف روایت مورد بحث بـر آن تأکیـد شـده اسـت .
حنفـی قندوزی از علمای مشهور اهل سنت ، حدیث «اثناعشر خلیفلإ» را از طریق عب الملک بـن عمیر از جابر بن سمرلإ نقل کرده که در این نقل ، بـه جـای عبـارت «کلهـم مـن قـریش » عبارت «کلهم من بنی هاشم » در آخر حدیث بیان شده است : «...