چکیده:
مشخصات نسخه شماره 600 از مجموعه وارنر در کتابخانه دانشگاه لیدن در گزارشی که استاد دانش پژوه درباره برخی از نسخ خطی فارسی این کتابخانه نوشته اند، ذکر شده است. نگارندگان در جریان تصحیح زاد آخرت اثر ابوحامد محمد غزالی (450- 505 ق.) ، به این دست نویس رجوع کرده و پس از دست یابی به نسخه و بررسی دقیق آن دریافته اند که اطلاعات آن مرحوم اگرچه در نوع خود مفید است، از خطا برکنار نیست. از جمله ایشان در ذکر تاریخ نسخه و ترتیب قرار گرفتن متون مختلف در آن اشتباه کرده اند. در این مقاله ضمن معرفی کامل نسخه لیدن، اطلاعات استاد دانش پژوه تکمیل و در مواردی اصلاح شده است. همچنین اطلاعات جامعی درباره دو اثر مکتوب در این نسخه یعنی رساله ذکریه اثر میر سیدعلی همدانی (714- 786 ق.) و زاد آخرت ارائه و متن چاپی اثر اخیر با متن نسخه لیدن مقایسه شده است تا برخی ویژگی های نحوی و زبانی و احتمالا کاربردهای کهن در نسخه لیدن شناسانده شود. مهم ترین اثر موجود در این مجموعه، رساله ذکریه است، چرا که تقریبا کامل است و تاریخ کتابت آن (811 ق.) به زمان حیات مولف بسیار نزدیک و بر اساس فهرست ها گویا کهن ترین نسخه شناخته شده از این اثر است. با این وجود تا کنون در چاپ های مختلفی که از رساله ذکریه منتشر شده، از این دست نویس استفاده نکرده اند.
خلاصه ماشینی:
دربارة نسخه های خطی کتابخانۀ دانشگاه لیدن تا کنون فهرسـت ها و گزارش هـای بسـیاری نوشـته شده است ، از جمله استاد زنده یاد محمدتقی دانش پژوه گزارشـی دربـارة برخـی از نسـخه های خطـی فارسی این کتابخانه در دفتر دهم نشریۀ نسخه های خطی کتابخانۀ مرکزی دانشـگاه تهـران (١٣٥٨: ٢٣٥ به بعد) ارائه داده است .
) مشخصات نسخۀ لیدن در گزارش مرحوم دانش پژوه همان طور که گفته شد، در دفتر دهم نشریۀ نسخه های خطی کتابخانۀ مرکزی دانشـگاه تهـران گزارشـی دربارة بعضی از دست نویس های فارسی این کتابخانه به قلـم مرحـوم دانش پـژوه وجـود دارد.
او نسخه های خطی این رساله را که تا آن زمان شناسـایی شـده بـود بـدین صـورت معرفـی میکند: «نسخ خطـی ٣٩١٥ کتابخانـۀ مرکـزی، ٣٨٧٤ (تاجیکسـتان ) ٢٣٣١ و ٢٣٣٢ (فرهنگسـتان تاشـکند: فهرست جلد ٣) نسخ عکسی: شماره ٧٠٩، ١٦٦٦ (کتابخانۀ مرکزی دانشگاه ) همین طور عکسی که از فـیلم شـمارة ٢٠٣٠ (از نسخۀ آستان قدس رضوی مشهد) گرفته شده (و با نام «رساله در سـلوک») اصـلا قسـمتی از همین رسالۀ «ذکریه » است که جداگانه نوشته شده است (کتابخانۀ مرکزی)» (همان ) .
امروزه در ایران دست کم ٢٧ نسخه از دست نویس های این اثر شناسایی شده کـه کهن تـرین آن هـا نسخۀ شمارة ٨٢٥٣/٦ کتابخانۀ مرعشی در قم است .
(افشـار شیرازی به این نسخه اشاره کرده بود) در آغاز دست یابی به نسخۀ لیدن برای تصحیح زاد آخرت ضروری مینمود چراکه از یـک سـو بـا توجه به تاریخ کتابت آن (٨١١ ق .
٢. در فهرستوارة کتاب های فارسی، به نسخۀ لیدن اشاره و به همین دفتر دهم نشریۀ نسخه های خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران ارجاع داده شده است (منزوی ، ١٣٨٢: ٤٧٨).