چکیده:
این پژوهش درباره داستان تمثیلی «دیوگاوپای و مرد دینی» در مرزباننامه است و با هدف روشن نمودن پنهان نگاری صورت گرفته در آن، به بررسی فرضیههای موجود در این رابطه میپردازد. نتیجه نهایی این پژوهش، اثبات مشابهت «مرد دینی» با مانی و «دیوگاوپای» با کرتیر (موبد موبدان زرتشتی در دوره ساسانی و عامل انهدام و کشتار مانویان) است که بر اساس مستندات تاریخی و درونمتنی صورت گرفته است. بر اساس این پژوهش، احتمال میرود مانویان به دلیل شرایط خفقانآوری که پس از مرگ مانی داشتهاند با دستکاری و تغییر دادن افسانه زرتشتی مناظره اخت و یوشت، صحنه مناطره مانی و کرتیر را (که به قتل مانی انجامید) در آن مخفی کرده باشند.
خلاصه ماشینی:
نسـب نامه ای از خاندان آنان در کتاب تاریخ طبرستان ابن اسفندیار نیز وجود دارد که مرزبان بن رسـتم را از نوادگان کیوس نشـان میدهد (ابن اسـفندیار، ١٣٦٦: ج ١، ٢٢٠) هرچند نمی توان در مورد مزدکی بودن آل باوند – و به تبع آن دشــمنی نســبت به موبدان زردشــتی - با قطعیت ســخن گفت ؛ اما احتمال حضـور مزدکیان در منطقۀ طبرسـتان و رواج داستان هایی که به طور غیرمستقیم بیان گر نارضایتی آنان از برخورد حکومت مرکزی با فرقه های مذهبی باشـد، قوت مییابد.
مطالعۀ تاریخی انجام شــده در این مقاله نشــان داد که اســتنادات تاریخی و درون متنی جالبی برای اثبات ارتباط مانویت و داســتان دیو گاوپای و مرد دینی موجود اســت : وجود رقابت جدی میان مانی و کرتیر (عامل انهدام و کشـتار مانویان ) در ایجاد دسـتگاه دینی در دولت سـاسانی، اهمیت مناظرة مانی و کرتیر که در بسـیاری از متون به آن اشاره شده است ، مشابهت مرد دینی و مانی که هر دو از بابل ظهور می کننـد و داعیۀ پیامبری و رســـالت جهانی دارند و نیز عقاید مانویان دربارة موجودی اســـطوره ای در دنیـای ظلمانی که همچون دیوگاوپای ترکیبی از جانوران مختلف اســـت و فضـــای کلی حاکم بر این داستان و آموزه های ارائه شده در آن شواهد متعددی دراین ارتباط در اختیار می نهد.