چکیده:
روایت «لاتجتمع امتی علی الضلالة» که از طریق جوامع حدیثی اهل سنت نقل و انتشار یافته امروزه به عنوان سند اجماع فقهی در کنار کتاب و سنت و قیاس به کار می رود و از دیرباز سند رسمی مشروعیت عملکرد صحابه، به ویژه خلفای پس از پیامبر (ص) بوده است. دانشمندان اهل سنت در مناقشات کلامی همواره از این روایت برای ابطال احتجاجات دانشمندان شیعی سود بردهاند. این روایت به برخی از جوامع حدیثی متاخر شیعه نیز راه یافته است.
در این مقاله با بررسی سندی روایت مزبور ضعیف بودن طرق مختلف نقل اثبات شده و با نگاه تاریخی و دلالی متن روایت، نه تنها مفید مفهوم اجماع و حقانیت آن دانسته نشده، که با وجود اضطراب و گونهگونی متن، احتمال تصحیف یا جعل آن با وجود انگیزه های سیاسی برداشت شده است.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله با بررسی سندی روایت مزبور، ضعیف بودن طرق مختلف نقل اثبات شده و با نگاه تاریخی و دلالی متن روایت، نه تنها مفید مفهوم اجماع و حقانیت آن دانسته نشده، که با وجود اضطراب و گوناگونی متن، احتمال تصحیف یا جعل آن با وجود انگیزههای سیاسی تقویت شده است.
1 به طور کلی، روایت مزبور تا آغاز قرن پنجم هجری، یعنی از زمان ثبت آن برای اولین بار توسط احمد بن حنبل (م۲۴۱ق) تا زمان توسعه حداکثری طرق آن توسط حاکم نیشابوری (م۴۰۵ق) در هفت منبع از مصادر روایی اهل سنّت وجود داشته است که در ذیل به بررسی و نقد هر یک از این طرق میپردازیم: 1-2-1-1.
بررسی و نقد طریق ابن ماجه قزوینی (م273ق) کمی پس از ابن حنبل، دیگر محدث اهل سنت، ابن ماجه قزوینی نویسنده یکی از سنن اربعه با سند ذیل اقدام به نقل این روایت نموده است: حدثنا العباس بن عثمان الدمشقی حدثنا الولید بن مسلم، حدثنا معان بن رفاعه السلامی، حدثنی ابوخلف الاعمی، قال سمعت انس بن مالک یقول: سمعت رسول الله9 یقول: «...
بررسی و نقد طریق ترمذی (م279ق) ترمذی صاحب السنن چهارمین نویسندهای است که در محدوده زمانی قرن سوم هجری به نقل این روایت میپردازد: حدثنا ابوبکر بن نافع البصری، حدثنی المعتمر بن سلیمان (عن سلیمان ابوسفیان) المدنی، عن عبدالله بن دینار، عن ابن عمر أن رسول الله9 قال: «...