چکیده:
دستیابی به فهم متن، به عنوان یک مسیله مهم از علم اصول در گرو مباحث هرمنوتیک معاصر است. اگر چه این اصل به گونه ای در علم اصول بیان شده اما با طرح مباحث هرمنوتیک رمانتیک شلایرماخر و دیلتای و به ویژه هرمنوتیک فلسفی هایدگر و گادامر این مسیله اهمیت ویژه یافته است. اصولیان معتقدند که مخاطب متن، باید تنها با استفاده از قواعد عمومی فهم متن که همگی از شیوه و روش فهم عقلایی گرفته شده اند، نیت مولف را کشف کند. در این میان، هرگونه دخالت شخصی، فعالیت غیراکتشافی و تفسیر تحمیلی بر متن، خارج از عرف مفاهیم عقلایی است. بنابراین نه تنها ارزش تفسیری ندارد بلکه دستیابی به نیت مولف را به عنوان عقلایی ترین برخورد با متن نادیده می گیرند. برای دریافت یک فهم دستورمند از متن مفسر باید بکوشد تا ازموانع مهمی چون: خوانش گزینشی متن، فاصله تاریخی مفسر با متن و تفسیر به رای عبور کند. شهید صدر با برشمردن موانع فهم متن، به این نکته اشاره دارد که امکان فهم درست متن در گرو برطرف کردن این دست از موانع، در افق دید مفسر است.
خلاصه ماشینی:
به عبارت ديگر از کتاب هاي لغت نمي توان به معناي سمانتيکال پي برد اين انديشه تا بدان جا است که برخي از اصوليان مانند محقق خراساني معتقد است نظر لغت نامه نويسان اطمينان بخش نيست بلکه در اصل آن ها در زمينه فهم سمانتيک کارشناس نيستند.
اين ارتباط گيري به اندازه اي تأثيرگذار است که اگر معناي جمله اي روشن باشد اما با در نظر گرفتن قرينه اي معنا مجمل مي شود، نمي توان آن متن را به عنوان يابنده نيت مؤلف در نظر گرفت چرا که متن با تمام قرائن آن يک کل را تشکيل مي دهد که مجمل شده است .
اما با شک در وجود قرينه ، آيا مي توان به ظهور متن براي رسيدن به نيت مؤلف تمسک جست ؟ نظريه ي مشهور در علم اصول تمسک به اصل عدم قرينه متصل است .
شهيد صدر به اين نکته توجه مي دهد که اصل ثبات وابسته بر يک تعبد نيست بلکه مانند همه اصول عقلايي فهم متن ، مبتني بر ويژگي کاشفيت است بنابراين اگر احتمال تغيير معنا مبتني بر احتمالي درست و قابل اعتنا بود اين اصل جاري نمي شود.
آيت الله سيد محمدباقرصدر در بحث روش اکتشاف نظريه اقتصاي اسلامي از متون ديني به چهار عامل به عنوان دخالت هاي نابه جاي مفسر -که سبب خطاي تفسيري و خارج شدن عمل تفسير از مدار روشمند مي شود- اشاره مي کند: شهيد صدر معتقد است که بررسي متن ديني بايد طبق همان زاويه نگاه اسلام و در همان چارچوب باشد بنابراين هر تلاش تفسير متن ديني با زاويه نگاه غيراسلامي با تفسير خلاف واقع پايان مي يابد.