چکیده:
در پژوهش حاضر، به بررسی ویژه برنامههای محرم پرداخته شده است. هدف اصلی، شناخت شیوه بازنمایی ابعاد نهضت عاشورا، واحد تحلیل، آیتم و جامعه آماری، شامل تمام ویژه برنامههایی بوده که در 13 روز اول ماه محرم 1398، از شبکههای اول، دوم، سوم، چهارم، آموزش، افق، شما و جامجم سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شدهاند. حجم نمونه نیز برابر با جامعه آماری تحقیق و با توجه به هدف پژوهش، برنامههای گفتگومحور (کارشناسی) و ترکیبی بودهاند. نتایج پژوهش نشان میدهد که بیش از نیمی از برنامههای مورد بررسی (52/4 درصد) با جنبههای شعور و معرفت قیام اباعبدالله (ع) و 38/4 درصد، با جنبههای عاطفی یا در اصطلاح، شور نهضت حسینی مرتبط بوده است. تقریباً 10 درصد از مدتزمان آنها به کلیات برنامهای (سلام و احوالپرسی، معرفی برنامه و کارشناس، راههای ارتباط با برنامه و غیره) اختصاص یافته و به لحاظ موضوعی، در 28/3 درصد از این مدتزمان، به بحث درباره ویژگیها و قابلیتهای اباعبدالله (ع) برای نجات انسان و جامعه و بیان خصوصیات اخلاقی، خاندان و اصحاب ایشان پرداخته شده است. موضوع دلایل قیام اباعبدالله (ع) بهعنوان موضوعی مستقل، چندان در برنامهها، مورد توجه نبوده و 4/5 درصد از آیتمهای کارشناسی به آن اختصاص یافته است. بیان پیشینه تاریخی قیام تقریباً در 15 درصد و ذکر وقایع و حوادث مرتبط با نهضت، تقریباً در یکپنجم (18/5 درصد) از مدتزمان برنامهها، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. بهاینترتیب، جا دارد که در ویژه برنامههای آتی، به بحث و بررسی درباره دلایل و اهداف قیام اباعبدالله (ع) و نقد دیدگاههای متعارض در این خصوص نیز که محور و اساس ابعاد معرفتی مرتبط با نهضت عاشوراست، پرداخته شود.
The purpose of this article was to study how the dimensions of the Ashura movement represented in tv. The analysis unit, items and statistical population, included all programs that were broadcast in from channels 1, 2, 3, 4, Amoozesh, Ofogh, Shoma and Jam–e Jam of IRIB in the first 13 days of Muharram in 2019. The sample size was equal to the statistical population of the research and all were talk show and mixed program regarding to the purpose of the research. The results showed that more than half of the studied programs (52.4%) were related to the cognitive aspects and 38.4% were related to the emotional aspects of Imam Hussein movement. Almost 10% of the their times included common items (e.g. Greetings, introducing program and expert, ways to communicate with the program, etc.). The characteristics and abilities of Imam Hussein to save man and society and the expression of moral characteristics of his family and companions were discussed 28.3% of the time. Only 4.5 percent of the expert items were associated to the causes of Imam Hussein's uprising, and this issue as an independent issue was not much considered in the programs. The historical background of the uprising in almost 15% and the events related to the movement in almost one-fifth (18.5%) of the time of programs were discussed. The reasons and goals of the uprising of imam hosein and to critique the conflicting views in this regard, which is the basis of the epistemological dimensions related to the Ashura movement, must be discussed in the future.
خلاصه ماشینی:
هـدف اصلي، شـناخت شـيوه بازنمايي ابعـاد نهضـت عاشـورا، واحـد تحليـل ، آيتـم و جامعـه آماري، شـامل تمـام ويـژه برنامه هايـي بـوده کـه در ١٣ روز اول مـاه محـرم ١٣٩٨، از شـبکه هاي اول ، دوم ، سـوم ، چهارم ، آمـوزش ، افق ، شـما و جام جم سـيماي جمهـوري اسـلامي ايران پخش شـده اند.
پيشينه پژوهش جسـتجوهاي صـورت گرفتـه نشـان مي دهـد کـه دربـاره نحـوه بازتـاب نهضـت اباعبـدالله (ع ) در برنامه هـاي صداوسـيما و فراتر از آن ، وسـايل ارتباط جمعي ، تاکنون پژوهشـي انجـام نشـده اسـت ؛ تنهـا يـک اثـر در سـال ١٣٩٢ بـه چـاپ رسـيده که شـيوه تهيـه برنامه هـاي مناسـبتي محـرم را به تفصيـل مورد بحـث قـرار مي دهد.
در ايـن کتـاب ، چگونگـي بازتاب حوادث عاشـورا و رويدادهـاي منتهي بـه آن ، ويژگي ها و خصايـص امـام حسـين (ع ) و اهل بيـت ايشـان ، اهـداف قيام عاشـورا و تقريبـاً تمام اخبـار مرتبـط بـا اين مناسـبت در ويـژه برنامه هاي محرم مـورد بحث قـرار مي گيرد و حتـي بـه مباحـث فنـي و چينـش موضوعـات در قسـمت هاي مختلـف هـر برنامه نيـز پرداختـه مي شـود کـه در نوع خـود کم نظير اسـت (رضايـي آدريانـي ، ١٣٩٢).
بخـش ديگـري از مطالعـات مرتبـط بـا موضـوع پژوهـش حاضـر کـه بسـيار پرشـمارند و هـر سـال نيـز به تعدادشـان افـزوده مي شـود، پژوهش هايي هسـتند که به طـور عمـده ، بـه مقتل نويسـي ، نـگارش زندگينامـه اهل بيـت يـا اصحـاب اباعبدالله (ع ) و تحليـل و بررسـي دلايـل و پيامدهـاي نهضـت پرداخته انـد.