چکیده:
استفاده از عامل بیگناه در ارتکاب جرم به این معنا است که مغز متفکر جرم بدون دخالت مادی، جرم را توسط فردی که فاقد عنصر روانی یا مسؤولیت کیفری است محقق میسازد. رابطهی مسؤولیت کیفری ناشی از فعل غیر و فاعل معنوی مورد ابهام است؛ چرا که در هر دو عنوان، فردی به دلیل ارتکاب عنصر مادی جرم از سوی دیگری مسؤول شناخته میشود. این مقاله در جهت رفع ابهام از این موضوع، پیرامون مصادیق فاعل معنوی و شرایط مسؤولیت کیفری ناشی از فعل غیر بحث میکند و نتیجه آن که، فاعل معنوی در جرایم غیر عمدی مصداق ندارد و لذا ارتباطی میان این اصطلاح با مسؤولیت کیفری ناشی از فعل غیر موضوع مادهی 142 قانون مجازات اسلامی که اختصاص جرایم غیر عمدی دارد متصور نیست و رابطهی میان این دو، از نوع تباین است.
خلاصه ماشینی:
ماده ي ٢٧١ قانون مجازات اسلامي مقرر مي دارد: «هر گاه کسي مال را توسط مجنون ، طفل غير مميز، حيوان يا هر وســيله بي اراده اي از حرز خارج کند مباشر محسوب مي شود و در صورتي که مباشر طفل مميز باشد، رفتار آمر حســب مورد مشمول يکي از ســرقت هاي تعزيري است »؛ هم چنين طبق ماده ي ٧١٣ قانون مجازات اسلامي (تعزيرات ) مصوب ١٣٧٥: «هر کس طفل صغير يا غير رشــيدي را وسيله تکدي قرار دهد، يا افرادي را به اين امر بگمارد، به سه ماه تا دو سال حبس و استرداد کليه اموالي که از طريق به دست آورده است محکوم خواهد شد».
قانون مجازات اســلامي در ماده ي ٥٢٦ ١ اســتفاده از طفل يا مجنون براي ارتکاب جرم را تحت عنوان ســبب اقوي از مباشــر بحث مي کند اين دو منافاتي با هم ندارند؛ چرا که در حقوق اسلامي سبب اقوي از مباشر، از مصاديق فاعل معنوي جرم است .
برخي حقوق دانان نيز فــرض فاعل معنوي جرم را در جرايم غير عمدي هــم متصور مي دانند که در اين صورت ، در مصاديقي بين فاعل معنوي و مســؤوليت کيفري ناشي از فعل غير موضوع ماده ي ١٤٢ قانون مجازات اسلامي اشتراک وجود دارد و رابطه ي ميان اين دو، عموم و خصوص من وجه است .