چکیده:
محدثان امامیه در تحلیل خود بر تعارض احادیث، قواعدی را مشخص کرده اند که توسط آنها یا جمع میان ادله صورت گرفته یا یکی را بر دیگری ترجیح می دهند. از قراین ترجیح می توان به اعتبار سند و دقت راویان و همچنین تعدد اسناد اشاره کرد. یکی از این گزارش ها که در دوره های مختلف تاریخ حدیثی و کلامی امامیه مورد استفاده قرار گرفته، گزارشی منقول از دیدار اصبغبننباته با حضرت علی۷ و بیان وجود امام مهدی۴ و رخداد غیبت برای ایشان است. شهرت این روایت بهدلیل وجود دو فراز: «من ظهر الحادی عشر من ولدی» و «کم تکون الحیره، سته ایام او سته اشهر او ست سنین» است. این دو قسمت از روایت منجر به برداشتهای مخالف با آموزه های قطعی نزد امامیه مانند دوازدهنفربودن ایمه% و مدت زمان مشخص برای غیبت صغرا و نامشخص برای غیبت کبرا شده است. شارحان حدیث در دو سده اخیر تلاش کردهاند تا به تبیین آن پرداخته و راهحل رفع تعارض ظاهری میان این دو فراز با آموزه های قطعی امامیه را ارایه دهند. نویسندگان معاصر نیز در مقام پاسخ گویی به دیدگاه جریانهای انحرافی مانند احمد اسماعیل بصری همت گماشتهاند. با توجه به تفاوت سند روایت در کتاب الهدایه الکبری (این سند از ابتدا تا اتصال به اصبغبننباته با دیگر اسناد تفاوت دارد)، تعدد اسناد شیخ صدوق به این گزارش و تمایز متن او با متن کلینی، به بررسی سه سند مندرج در منبع متقدم (کافی)، منبع پر اسناد (کمال الدین) و منبع متفاوت (الهدایه الکبری) میپردازیم.
نگارنده گمان دارد که با توجه به قواعد فهم روایت، توجه به نسخهبدل، خانواده حدیث و فهم عالمان متقدم از روایت، گزارش پیش گفته قابلتوجیه بوده و مخالفتی با عقاید امامیه ندارد. از طرف دیگر با توجه به قراین مختلف، از جمله اسناد متعدد و اعتنای محدثان ضابط به متن مندرج در کتاب کمال الدین و پیراستگی متن از هرگونه ابهام، نقل شیخ صدوق بر دیگر نقل های صورت گفته ترجیح داشته و مورد قبول است. این پژوهش با روش تحقیق آمیزه ای تلفیقی و دادهپردازی توصیفی – تحلیلی به موضوع پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
یکی از این گزارشها که در دورههای مختلف تاریخ حدیثی و کلامی امامیه مورد استفاده قرار گرفته، گزارشی منقول از دیدار اصبغبننباته با حضرت علی( و بیان وجود امام مهدی( و رخداد غیبت برای ایشان است.
یکی از این گزارشها که در دورههای مختلف تاریخ حدیثی و کلامی امامیه مورد استفاده قرار گرفته، گزارشی منقول از دیدار اصبغبننباته با حضرت علی( و بیان وجود امام مهدی( و رخداد غیبت برای ایشان است.
1. اختلاف میان متن کتاب الکافی و دیگر منابع [%%ابتدای جدول%%فِي مَوْلُودٍ يَكُونُ مِنْ ظَهْرِي، الْحَادِيَ عَشَرَ مِنْ وُلْدِي، هُوَ الْمَهْدِيُ, فِي مَوْلُودٍ يَكُونُ مِنْ ظَهْرِ الْحَادِيَ عَشَرَ مِنْ وُلْدِي وَ هُوَ الْمَهْدِيُّ (الهدایة الکبری، ص362) فِي مَوْلُودٍ يَكُونُ مِنْ ظَهْرِي، الْحَادِيَ عَشَرَ مِنْ وُلْدِي، هُوَ الْمَهْدِيُ, فِي مَوْلُودٍ يَكُونُ مِنْ ظَهْرِ الْحَادِي عَشَرَ مِنْ وُلْدِي هُوَ الْمَهْدِي (الغیبة طوسی، ص165، به روایت چاپ مندرج در نرمافزار نور؛ اما خود شیخ طوسی در این قسمت نسخهبدل دارد که «من ظهری» درج شده است.
منفردات در منابع در برخی از منابعی که این روایت را ذکر کردهاند اضافاتی وجود دارد که اختصاص به همان منبع داشته و در کتاب کافی و دیگر کتب عالمان حدیثی ذکر نشده است.
4 وجه تسمیه او به المسترق را این دانستهاند که مردم را با اشعار سیدحمیری منسوب به مسعودی، اثبات الوصیة، ص270؛ منسوب به محمدبنجریر، دلائل الامامة، ص529؛ طوسی، الغیبة، ص165؛ شیخ صدوق نام وی را در روایتی غیر از روایت اصبغ با عنوان نصربنالسندی ذکر کرده است (صدوق، کمال الدین، ج1، ص330).