چکیده:
این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی» به معرفی اندیشه این عربی در حوزه معرفت شناسی
اخلاق, با تمرکز بر منابع معرفت اخلاقی و تشریح چگونگی بهره گیری انسان از این منابع
در جهت ایصال به حیات اخلاقی میپردازد. یافتههای تحقیق نشان میدهد که این عربی
معرفت اخلاقی را عینی دانسته و عالم اعیان ثابته را به عنوان نفس الامر حقایق اخلاقی
معرفی میکند. وی در آثار خود به شکلی پراکنده اما صریح» پنج منبع: طبیعت» عقل»
قلب» نفس و وحی را منابع شناخت حقایق اخلاقی دانسته است. البته رتبه این منابع
یکسان نبوده و امتیاز وحی الهی و نفس آدمی بر سایر منابع نمایان است. در مقام مقایسه
این دو منبع ممتازء از کلمات ابن عربی چنین بر می آید که وحی منبع تشریعی هدایت و
محصول تکلّم مستقیم حضرت حق با پیامبران و مسیر معرفت به توحید کامل است. اولیاء
حق» ضمن تکامل بخشیدن به نفس انسانی و در عین برخورداری از امتیازات خاص در
معرفت اخلاقی» در تعلیم و عمل خود پیرو تعالیم پیامبران صاحب شریعت هستند.
خلاصه ماشینی:
يافته هاي تحقيق نشان مي دهد که ابن عربي معرفـت اخلاقي را عيني دانســـته و عالم اعيان ثابته را به عنوان نفس الامر حقايق اخلاقي معرفي مي کند.
بـه اين ترتيـب مي توان نتيجـه گرفت که نفس الامر معارف اخلاقي نيز به عنوان جزئي از معرفت در معناي عام ، در عالم اعيان ثابته تثبيت شده است .
حق تعالي با علم محيط خود که مشرف به عالم اعيان ثابته است ، حاق واقع همه امور و از جمله حقايق اخلاقي را مي داند و آن را به انســـان (در رتبه حقيقي او) تعليم مي دهد(ابن عربي ، ١٣٨٧، ص .
در نتيجـه در نگـاه ابن عربي ، نفس الامر همـه معـارف و حقـايق وجودي - از جملـه احکام و ارزش هاي اخلاقي ؛ در معنايي معادل با شناخت وجوه خير و شر امور- در حاق واقع خود در عالم اعيان ثابته مستقرند.
١. طبيعت ابن عربي بر اســاس نظريه وحدت وجودي خود که عالم را جلوه اســماء حضــرت حق مي داند، به ســاير مظاهر وجود و عالم اعيان و عناصــر طبيعي (و در مجموع به عالم آفاق ) نيز بـه عنوان منابع شـــناخت حق تعالي توجه دارد.
اما در منظومه فکري ابن عربي ، قلب نيز واجد محدوديت اســت و در نتيجه در مســير حيات اخلاقي انســان به عنوان کارگزاري براي يک منبع معرفتي والاتر استقرار يافته است .
بنابراين در عين حـال کـه هر يـک از منـابع طبيعت و عقل و قلب و نفس معد انســـان براي اطلاع از حقايق اخلاقي مسـتقر در اعيان ثابته اند، اما نهايتا اين وحي الهي است که با تعليم معرفت به انسان کامل ، راه استدارک خطاهاي معرفتي ساير انسان ها را فراهم مي کند.