چکیده:
عرفان به عنوان پدیدهای انسانی، مربوط به محدودۀ جغرافیایی یا ایدئولوژی خاصی نیست و نمودهای آن تقریباً در همۀ فرهنگ ها دیده میشود. با عنایت به مراودات بینافرهنگی در گذشته و امروز، تأثیر و تأثر در ارتباط با مسائل معرفت شناسی امری بدیهی است. در میان نویسندگان اهل روسیه، فئودور داستایفسکی در بخشی از رمان برادران کارامازوف به فرهنگ عرفانی شکل گرفته در روسیه اشاره کرده است. وی، چنان که صراحتاً در رمان مذکور بیان می کند در بازنمایی این مقوله تحت تأثیر فرهنگ عرفان شرقی بوده است. در تحقیق حاضر با استناد به منابع کتابخانهای و روش توصیفی ـ تحلیلی، وجوه مشترک ویژگی های «پیر و شیخ» به عنوان یکی از مصداقهای عرفانی برجسته در اسرارالتوحید (بازنمایندۀ عرفان شرقی) از محمدبن منور میهنی با رمان برادران کارامازوف (بازنمایندۀ عرفان غربی) از داستایفسکی بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که نویسندگان مذکور با اشاره به سیرۀ عملی و نظری ابوسعید ابوالخیر وپدر زوسیما (به عنوان پیران واصل) به تبیین مقولاتی چون: انقیاد محض سالک در برابر پیر، گرایش عوام به نهاد خانقاه و دیر و محبوبیت عمومی پیر، نقش هدایتگری پیر برای حل مشکلات عوام و خواص، مشاهدۀ کرامات از پیر؛ فراست پیر، ارتباط روح پیر با عالم ناسوت پس از مرگ و مقدّس انگاری پیر پرداختهاند.
Mysticism, as a human phenomenon, is not limited to a specific geographical region or ideology and its presence is seen in almost all cultures. Regarding the intercultural interactions between different cultures, mutual influence in the field of epistemological issues seems obvious. Among Russian writers, Fyodor Dostoevsky, in a part of his novel The Brothers Karamazov, refers to the common mystical culture in Russia. In the novel, he frankly states that he has been influenced by the culture of Eastern mysticism. In the present study, by using library sources and descriptive-analytical method, the common features of Pir/Sheikh (old wise man) in Asrar al-Tawhid of Mohammad ibn Monvvar (the representative of Eastern mysticism) and The Brothers Karamazov (the representative of Western mysticism) have been investigated. The results of the research show that in these two books, the ways of life of Abu Said Abul-Khayr and Father Zosima (as the Pir/Sheikh or old wise men) have been dealt with, and topics such as the absolute obedience to the old wise man, the tendency of the masses to monastery and Sufi monastery, the public popularity of the old wise man, the guiding role of him in solving the problems of all the people, the charismatic acts of him, his connection with the Divine world, and the sanctification of the old wise man have been discussed.
خلاصه ماشینی:
در تحقيق حاضر با استناد به منابع کتابخانه اي و روش توصيفي ـ تحليلي ، وجوه مشترک ويژگي هاي «پير و شيخ » به عنوان يکي از مصداق هاي عرفاني برجسته در اسرارالتوحيد (بازنمايندة عرفان شرقي ) از محمدبن منور ميهني با رمان برادران کارامازوف (بازنمايندة عرفان غربي ) از داستايفسکي بررسي شده است .
نتايج تحقيق نشان مي دهد که نويسندگان مذکور با اشاره به سيرة عملي و نظري ابوسعيد ابوالخير وپدر زوسيما (به عنوان پيران واصل ) به تبيين مقولاتي چون : انقياد محض سالک در برابر پير، گرايش عوام به نهاد خانقاه و دير و محبوبيت عمومي پير، نقش هدايت گري پير براي حل مشکلات عوام و خواص ، مشاهدة کرامات از پير؛ فراست پير، ارتباط روح پير با عالم ناسوت پس از مرگ و مقدس انگاري پير پرداخته اند.
با عنايت به توضيحات مطرح شده ، هدف و مسألۀ اصلي تحقيق حاضر، پرداختن به نقش ، رسالت و ويژگيهاي پير در مناسبات فردي و اجتماعي در رمان برادران کارامازوف از داستايفسکي و مقايسۀ وجوه مشترک آن با اسرارالتوحيد (يکي از مصاديق عرفان شرقي و اسلامي) از محمدبن منور ميهني است .
با وجود اين تحقيقات ، تاکنون در هيچ پژوهشي به مقايسۀ آراء محمدبن منور ميهني و داستايفسکي به ويژه دربارة نقش ، رسالت و ويژگيهاي پير پرداخته نشده و همچنين ، به ظرفيت هاي عرفاني رمان برادران کارامازوف توجه نشده است .
Keywords: Pir and Sheikh, Old Wise Man, Abu Said Abul-Khayr, Father Zosima, Dostoevsky, The Brothers Karamazov.