چکیده:
زاوین از توابع شهرستان کلات، در خراسان رضوی است. این محل در مسیر مشهد ـ کلات واقع شده و با آرامگاه فردوسی حدود 100 کیلومتر فاصله دارد. هدف از نگارش این مقاله، بررسی واژۀ «بشدارو» در روایت زاوینی قصّۀ «رستم و سهراب» و بیان پیوند آن با «نوشدارو» در شاهنامۀ فردوسی است. به این منظور، نخست این قصّه و بخش پایانی قصّۀ شفاهی «محمود غزنوی و ابوالقاسم فردوسی» که واژۀ مورد بحث در آن نیز بهکار رفته، با خط آوانگار بینالمللی و تحریر فارسی روی کاغذ آورده شده، سپس پیوستگی زبانی این واژه با «نوشدارو» نشان داده شده است. بر پایۀ نتایج این پژوهش، «بشدارو» از سه جزء bē˃ be «بی/ بـ»+ (hö)š «هوش: مرگ» و dâru «دارو»، روی هم به معنی «داروی بیمرگی» تشکیل شده و با «نوشدارو» هممعنی است. به لحاظ ساختمانی هم، تنها تفاوت آن با «نوشدارو» در منفیساز آغازی یعنی (a)n و bē˃ be است. افزون بر این، با توجّه به احتمال یکی بودن نوشدارو/ بشدارو با هوم در اوستا، آشنایی مردم خراسان امروز با خواصّ گیاهی موسوم به «هوم»، چه این گیاه با «هوم» در اوستا نسبتی داشته باشد و چه نداشته باشد، دستکم برای فهم بهتر واژه «گش» در شاهنامۀ فردوسی و دیگر متون فارسی دورۀ دری مفید است.
خلاصه ماشینی:
«بِشدارو، زِ پسِ مرگ، به سهراب رسید» بررسی «بِشدارو» در قصّۀ شفاهی رستم و سهراب (روایت زاوين) دکتر محسن صادقی استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیامنور چکیده زاوين از توابع شهرستان کلات، در خراسان رضوی است.
به اين منظور، نخست این قصّه و بخش پایانی قصّۀ شفاهی «محمود غزنوی و ابوالقاسم فردوسی» که واژۀ مورد بحث در آن نیز بهکار رفته، با خط آوانگار بینالمللی و تحریر فارسی روی کاغذ آورده شده، سپس پيوستگي زبانی این واژه با «نوشدارو» نشان داده شده است.
افزون بر اين، با توجّه به احتمال یکی بودن نوشدارو/ بشدارو با هوم در اوستا، آشنایی مردم خراسان امروز با خواصِّ گیاهی موسوم به «هوم»، چه این گیاه با «هوم» در اوستا نسبتی داشته باشد و چه نداشته باشد، دستکم برای فهم بهتر واژه «گُش» در شاهنامۀ فردوسی و دیگر متون فارسی دورۀ دری مفید است.
الف) «قصّۀ شفاهی رستم و سهراب» (روایتِ زاوين) dar zamân-e qadim har pa:lavun-i ke i pa:lavun deyar ra me-zad be zemin, âni šegam-eš-e pāra me-kerd ke kas-i dubra edde’â na-kon-a.
او (= فردوسی) گفت که چه حساب است، در حال رفتن (= مرگ) بود، [که این همه] مردم ریختند اینجا؟ بعد گفتند که سلطان محمود برایت زر فرستاده است.
افزونبراین، با توجّه به احتمال یکیبودن نوشداروی معالج داستان رستم و سهراب با هوم درمانبخش دوردارندۀ مرگ در اوستا، آشنایی مردم خراسان امروز با خواص گیاه «هوم»، چه این گیاه با «هوم» در اوستا نسبتی داشته باشد و چه نداشته باشد، دستکم برای فهم بهتر واژه «گُش» در شاهنامۀ فردوسی و دیگر متون فارسی دورۀ دری مفید است.