چکیده:
بررسی تطبیقی سیاست تساهل و تسامح حکومت های آل بویه و فاطمیانچکیده :در قرن های چهارم و پنجم هجری بخش وسیعی از سرزمین های اسلامی توسط حکومت های شیعی، از جمله آل بویه و فاطمیان اداره می شد. این حکومت ها با در پیش گرفتن سیاست تسامح و تساهل ، رواج مراودات علمی بین اندیشمندان با گرایش های دینی و مذهبی گوناگون ، آزادی انجام مراسم دینی و رعایت حقوق اقلیت های مذهبی را در کارنامه خود ثبت نمودند؛ اما واگذاری مناصب بالای حکومتی به اهل کتاب زمینۀ تسلط آنان بر مسلمانان را فراهم ساخت و در بسیاری مواقع موجب ظلم و ستم آنان بر مردم شد. در این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع اصلی، سیاست تساهل و تسامح و اثرات آن در دو حکومت مذکور به صورت تطبیقی بررسی شده است.کلیدواژه : تساهل و تسامح، اهل ذمّه، حکومتهای شیعی، فاطمیان، آل بویه
خلاصه ماشینی:
اين حکومت ها با در پيش گرفتن سياست تسامح و تساهل ، رواج مراودات علمي بين انديشمندان با گرايش هاي ديني و مذهبي گوناگون ، آزادي انجام مراسم ديني و رعايت حقوق اقليت هاي مذهبي را در کارنامه خود ثبت نمودند؛ اما واگذاري مناصب بالاي حکومتي به اهل کتاب زمينۀ تسلط آنان بر مسلمانان را فراهم ساخت و در بسياري مواقع موجب ظلم و ستم آنان بر مردم شد.
دو حکومت شيعي آل بويه و فاطميان نيز در برخورد با ذميان و اهل تسنن مدارا در پيش گرفتند و با احترام به عقايد ديني و مذهبي آنان از ظرفيت هاي سياسي و علميشان بهره بردند و از اين طريق در استمرار شکوفايي تمدن اسلامي نقش به سزايي ايفاء نمودند.
دهقاني و باراني در مقاله اي به نقش رواداري مذهبي در شکوفايي فرهنگ و تمدن اسلامي در قرن چهارم هجري پرداخته اند که در قسمت هايي از آن به سياست هاي آل بويه و فاطميان در برخورد با ذميان اشاره شده است (دهقاني و باراني، ١٣٩٢: ٦٩-٨٢)؛ هم چنين محمد دهقاني در کتابي بصورت تطبيقي رواداري مذهبي در عصر آل بويه و سلجوقيان را مورد بررسي قرار داده است (دهقاني: ٣٤٢ ١٣٩٤) و در همايش ملي تسامح و مدارا در فرهنگ ايران و اسلام نيز، مقاله اي تحليلي در زمينه رواداري و تسامح ديني در جامعه مصر در عصر فاطمي توسط معصومه دهقان ارائه شده است .
(کرمر، ١٣٧٩: ص ٤٠-١٠٠) در مصر نيز با توجه به سابقه حضور يهوديان و مسيحيان از گذشته دور، حکومت فاطمي از وجود آن ها بهره برده است و اهل ذمه به مناصب بالاي حکومتي از جمله وزارت دست يافته اند.