چکیده:
اسناد، از منابع باارزش تاریخی بهشمارمیآیند که تحقیق برروی آنها میتواند برطرف کنندة بسیاری از ابهامات دربارة دورههای مختلف تاریخی باشد؛ بهخصوص اسناد دورة صفویه و آنچه دربارة تشکیلات مالی آن دوران وجود دارد. در این مقاله، با رویکرد تحلیلی، به بررسی اطلاعات اسناد عشرودهنیم، موجود در مرکز آستانقدس رضوی خواهیم پرداخت .در قسمت سندشناسی، به بررسی شکلی و محتوایی و ارزشهای گوناگون اطلاعاتی اسناد میپردازیم؛ ودر قسمت سندپژوهی با طرح سؤالاتی مانند معنا و مفهوم عشردهونیم در دورة صفویه، محل دریافت مبالغ ، محل خرجکرد، و چگونگی وصول آن، سعی خواهد شد اطلاعات موجود در اسناد استخراج و با سایرمنابع این دوره مستندسازی گردد. یافتههای حاصل از این تحقیق نشاندهندة آن است که اطلاعات موجود در اسناد عشردهونیم در جای دیگری ذکرنشده و میتواند بهعنوان منبع باارزشی، در تاریخ اداری و مالی این دوره، از دیدگاههای گوناگون، مورد توجه محققان قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
بررسی سربرگ اسناد اداری نشان میدهد که بین 5 تا 8 خط کوتاه در سربرگ اسناد، با توجه به محتوای اسناد ،در کلیة آنها تکرار شده است که از این میان پنج عنوان زیر در تمامی اسناد، بهصورت تکرار، آمده است: 1- انجام مهمات و معاملات سرکار فیضآثار سنه : این جمله در کلیة اسناد آستانقدس ، چه درآمد و چه پرداختها آمده است ؛ 2- توجیهات6 (شهشهانی،بی تا،ص138) و مقررات : کلیة خرجکردها و پرداخت اسناد اداری آستانقدس با عنوان توجیهات و مقررات ذکر میشده است7 ؛ 3- توجیهات: کلیة پرداختهای مالی آستانقدس ؛ 4- عوضالمذکور8(مدیریت اموراسناد و مطبوعات،سندشمارة32056): این عنوان، علاوه بر اسناد عشروده نیم، در موارد دیگری نیز کاربرد داشته است و معنی تحت اللفظی آن بهعنوان عوض از چیزی است و بعضا در اسناد بهاین معناست که گاهی در عوض مالی که قرار بوده از محلی تأمین شود، بهدلایلی، از جای دیگری تأمین شده است؛ 5- عشردهونیم : این اصطلاح در ادامه توضیح داده خواهد شد (مواردی که در ادامه میآید با توجه به محتوای اسناد متفاوت بوده است)؛ 6- ازبابت محال المذکوره9 (مدیریت اموراسناد و مطبوعات،سندشمارة32281) : زمانی که برات بهطور مستقیم به خود محل حواله شده و یا فرمان دربارة آن محل صادر می شده است ؛ 7- از بابت محل مشهد مقدس و غیره: که معمولا در این عنوان محل خاصی مدنظر نبوده و[برای] پرداخت حقوق نیروهای نظامی بهکارمی رود؛و 8- یک قسمت از اسناد خاص آستانقدس است که در آن چند نام تکرار شده است و باعنوان «عشردهونیم سیورغال محال سرکار فیض آثار10» (مینورسکی،1368،ص147)،« ازبابت محال وقفی ابیورد11» (ساکماق:27797)، «اسفیجان12» (ساکماق: 32995)، «نیشابور»، و«عبدالجبار بیچاره13 »(مدیریت اموراسناد و مطبوعات،ساکماق:31796 )آمده است.