چکیده:
فهم معانی واژگان روایات از اهمیت خاصی برخوردار است. مراجعه به کتب لغت در این زمینه، بسیار مفید، لازم و کارگشاست، ولی با این حال، کافی نیست. کتب لغت قابلیت ارائه تمام زوایای معانی بسیاری از واژگان روایات را ندارند. این نوشتار، در پی آن است تا با ارائه دلایلی نشان دهد که نمیتوان برای فهم معانی تمامی واژههای روایات، تنها به معانی ارائه شده از سوی لغویان اکتفا نمود. این کار، دستکم، در مورد بسیاری از این گونه واژهها با آسیبهایی همراه خواهد بود. همچنین بررسی برخی از شیوههای مفهوم شناسی واژگان روایات از متون دینی، از دیگر بخشهای این نوشته خواهد بود. در پایان نیز چند واژه را با اعمال این شیوه، معنایابی خواهیم کرد.
خلاصه ماشینی:
این نوشتار، ابتدا به بیان دلایل عدم کفایت کتب لغت برای فهم کامل معانی برخی واژههای روایات پرداخته و سپس، برخی راهکارهای فهم معانی واژگان روایات از متون دینی را مورد مطالعه قرار میدهد.
عدم توجه غالب لغویین به وضع الفاظ و حقیقت و مجاز تلاش و همت اکثر لغویان بر این قرار گرفته است تا واژگان مورد استعمال زمان خودشان را جمع و کتابت نموده و معانی رایج لغات در همان زمان را در مقابل واژه به ثبت رسانند.
2 برخی اصولیان، همچون صاحب کفایه تصریح نمودهاند که وثوق به وضع لفظ از قول لغوی امکان پذیر نبوده و اصلا لغوی را متخصص در این کار نمیدانند و طبیعی است که وقتی وضع لفظ آشکار نگردد و معانی نخستین واژه کشف نشود، تمییز معنای حقیقی از مجازی کاری بس مشکل مینماید.
حال، اگر این واژه به معنای لغوی خودش در مورد خداوند استعمال شود، نتیجه حاصل، این خواهد بود که برخی امور، بر خداوند مخفی بوده و خداوند از آنها مطلع نباشد و بعد از مدتی این جهل بر طرف گردد؛ در صورتی که این مطلب با اعتقادات شیعه در تضاد کامل است.
چون واژه در یک روایت تفسیر شده و معنای آن به سرعت به دست میآید و همچون قسم نگرش مجموعی به روایات نیازی به جمع تعداد قابل توجهی روایت و استنباط معنا نیست و نیز مانند شیوه فهم سیاق نیازی به زیر و رو کردن جمله جهت استخراج معنای واژه نیست، بلکه معنای واژه به صورتی کاملا روشن تبیین گشته و برای استفاده آماده است.
ـ معانی الاخبار، الشیخ الصدوق، قم، موسسه النشر الاسلامی، 1379ش.