چکیده:
آنچه در این نوشتار به دنبال آن هستیم، به دست آوردن ملاک ها و معیارهایی از قرآن و احادیث معتبر است تا بتوان با آن ملاک ها، روایاتی را که احتمال اشتمال آنها بر اعتقادات و مفاهیم غلو آمیز می رود، شناسایی کرد.در آیات قرآن، غلوهمزاد و همراه کفر و شرک است و غالیان کسانی هستند که اعتقاد و سخنشان در باره دیگران به نفی ربوبیت الهی می انجامد و انکار عبودیت و بندگی دیگران را در پی دارد. انتساب ربوبیت و الوهیت به غیر خدا، انتساب صفات اختصاصی الهی به غیر خدا و نفی بشریت پیامبران الهی، ملاک های غلودر قرآن است، در روایات نیز، علاوه بر موارد قرآنی، اموری چون ادعای نبوت ائمه و تفضیل ائمه بر پیامبر از مصادیق غلوشمرده شده است. بررسی روایات موسوم به «قولوا فینا ما شئتم» نیز بخش پایانی این نوشته را تشکیل می دهد.
خلاصه ماشینی:
انتساب ربوبیت و الوهیت به غیرخدا این انتساب میتواند هم به صورت نفی ربوبیت الهی و پرستش غیرخدا باشد؛ مانند، بتپرستی، جن پرستی و پرستش ملائکه و هم در قالب شریک قرار دادن برای خداوند در ربوبیت و الوهیت؛ مثل قول به تثلیث و پنداشتن پسر برای خداوند آیات بسیاری به این مسأله اشاره دارند که برخی از آنها را از باب نمونه ذکر میکنیم: (یا أهل الکتاب لا تغلوا فی دینکم ولا تقولوا علی الله إلا الحق إنما المسیح عیسی ابن مریم رسول الله وکلمته ألقاها إلی مریم وروح منه فآمنوا بالله ورسله ولا تقولوا ثلاثة انتهوا خیرا لکم إنما الله إلـه واحد سبحانه أن یکون له ولد له ما فی السماوات وما فی الأرض وکفی بالله وکیلا( 2 .
در مجموع، با توجه به آیات الهی میتوان گفت که در قرآن کریم غلو همزاد و همراه کفر و شرک است و غالیان کسانی هستند که اعتقاد و سخنشان در باره دیگران به نفی ربوبیت الهی میانجامد و نفی عبودیت و بندگی دیگران را در پی دارد، در قرآن بالاترین فضیلت پیامبران و اولیای خدا، عبودیت و خاکساری در برابر حضرت حق و به کمال رساندن بندگی و اطاعت اوست، آری، همچنانکه نباید فضایل و مقامات اولیای الهی را انکار کرد، در عین حال، همواره باید متذکر شد که آنان هرچه دارند، از خدا دارند.