چکیده:
پروتکل ایمنی زیستی کارتاهینا، برای تکمیل کنوانسیون تنوع زیستی در ژنوایه 2000 تصویب و سپس در کشور های عضو، از جمله ایران، به مرحله اجرا درآمده است. به طور طبیعی نه در کنوانسیون و نه در پروتکل آن، امکان توافق بر همه مسائل مبتلی به نبود. یکی از موضوعات بسیار بحث برانگیز که بررسی آن به آینده موکول شد، مسأله مسؤولیت و طرق جبران خسارت بود که در ماده 27 پروتکل مذکور جلوه خاصی پیدا کرده است. دیدگاههای متفاوتی که در بین حقوقدانان کشورمان از این ماده پیدا شده، موجب بروز اختلاف نظرهای فاحشی می گردد که یافتن شیوه خروج از آن ضروری است. مسؤولیت، همیشه مناقشه برانگیز است و مسأله سازتر از آن، روش های جبران خسارات زیان دیدگان است. تضاد اولویت تحقیقات زیستی پزشکی، دسترسی به سایر علوم طبیعی برای نیل به پیشرفتهای اقتصادی و اجتماعی، حمایت از تحقیقات وسیع دانشمندان در محیط زیست و تمایل به تغییر و تحولهای علمی از یک طرف و تعیین مسؤولیتهای دولت و مؤسسات وابسته یا عاملان ورود ضرر برای رعایت استانداردها، حفظ محیط زیست انسانی و جبران کاستیهای ناشی از اقدامات تولیدی «سازوارههای دستورزی شده ژنتیکی»، صادرات و واردات آن و بالاخص جبران خسارات وارده به زیان دیدگان از طرف دیگر، باعث شده تا مسألهی «مسؤولیت و جبران خسارت» در این خصوص، در سطح بینالمللی لاینحل بماند. این مسأله، به علت تنوع زیستی و اقدامات متنوع زیانآور و در هم پیچیدگی مسؤولیتها، به آسانی قابل حل نیست. در این نوشتار سعی شده تا با توجه به سایر مسؤولیتها و شیوههای جبران خسارات در سطح بینالمللی، به ناهماهنگیهای فکری حقوقدانان داخلی سامان داده شود و راه تحقیقات در سطح بینالمللی برای مسؤولیت و شیوههای جبران خسارات وارده هموارتر گردد.
خلاصه ماشینی:
تضاد اولویت تحقیقات زیستی پزشکی ، دسترسی به سایر علوم طبیعـی بـرای نیـل بـه پیشـرفت هـای اقتصادی و اجتماعی ، حمایت از تحقیقات وسیع دانشمندان در محیط زیست و تمایل به تغییر و تحـول هـای علمی از یک طرف و تعیین مسؤولیت های دولـت و مؤسسـات وابسـته یـا عـاملان ورود ضـرر بـرای رعایـت استانداردها، حفظ محیط زیست انسـانی و جبـران کاسـتی هـای ناشـی از اقـدامات تولیـدی «سـازواره هـای دست ورزی شده ژنتیکی »، صادرات و واردات آن و بالاخص جبران خسارات وارده به زیـان دیـدگان از طـرف دیگر، باعث شده تا مسأله ی «مسؤولیت و جبران خسارت » در این خصـوص ، در سـطح بـین المللـی لاینحـل بماند.
در ترجمه مبهم فارسی ماده ٢٧ پروتکل کارتاهینا، درخصوص مسؤولیت و جبـران خسـارت ، آمـده است : فراهمایی طرفین موافقتنامه ، به عنوان نشسـت طـرفین موافقتنامـه ایـن پروتکـل ، در اولـین اجلاس خود فرآیندی را با توجه به جزئیات و پیچیدگی مناسب حقوق و روشهای بین المللی در زمینه مسئولیت و جبران خسارت ، در نتیجه نقل و انتقالات فرامرزی سازواره هـای دسـت ورزی ژنتیکی یافته زنـده ١ خواهـد پـذیرفت ، و فرآینـد هـای در حـال توسـعه را، در حقـوق بین المللی در خصوص این مطالب مورد تحلیل و بررسی قرار داده و این فرآیند را طـی چهـار 2 سال تکمیل خواهند نمود.
هدف پروتکل ایمنی زیستی کارتاهینا، که توسط کشورهای عضو کنوانسیون تنوع زیستی ((CBD)Convention on Biological Diversity ) در ژانویـه ٢٠٠٠ مـورد پذیرایی قرار گرفت ، حصول اطمینان بود از اینکه دولت ها بـرای حمایـت از جابجـایی ، نگهـداری و استفاده از موجودات زنده ی اصلاح ژنیتیکی شده از زیست فناوری نوین حمایت کننـد، مبـادا کـه اثرات سوئی بر حفظ و استفاده پایدار از تنوع زیستی داشته باشد و یا خطرات احتمالی برای انسـان ایجاد نماید.