چکیده:
در این مقاله به نحوه نگرش دستور زایشی و همچنین برخی دستورهای منشعب از دستور زایشی به واژه و مدخلهای واژگانی، از آغاز شکل گیری تا دهه نود میلادی، پرداخته شده است. دستور زایشی بیشتر به یک نظریه نحو- محور معروف است و ممکن است سایر جنبه های زبانی که در این نظریه مورد توجه قرار گرفته اند از دیده ها مخفی مانده یا کمتر مورد توجه قرار گرفته باشد. این مقاله نشان می دهد که اهمیت واژه و مدخلهای واژگانی در نظریه زایشی همپای دیگر نظریه ها از دهه پنجاه میلادی تا اواخر دهه نود به مرور رو به ازدیاد بوده است. شاید بتوان ادعا کرد که در حال حاضر اطلاعاتی که در صورتهای متاخرتر نظریه زایشی و برخی رویکردهای منشعب از آن در مدخلهای واژگانی ارائه می شود کاملترین اطلاعاتی است که می توان در مدخلهای واژگانی لحاظ کرد. در ادامه مقاله با بررسی یک مدخل واژگانی در سه فرهنگ لغت دو زبانه انگلیسی - فارسی نشان داده شده که در این فرهنگها اطلاعات متفاوتی، چه به لحاظ کمیت و چه کیفیت، در مدخلهای واژگانی ارائه شده که در عین حال حتی در کاملترین فرهنگ نیز این میزان اطلاعات کمتر از اطلاعاتی است که در صورتهای متاخرتر دستور زایشی و برخی رویکردهای منشعب از آن برای مدخلهای واژگانی در نظر گرفته شده است. نتیجه آنکه: باوجودآن که به دلیل محدودیت فضای فرهنگهای غیر الکترونیکی و فراوانی و حجم زیاد مدخلهای واژگانی در نظریه های یاد شده، ممکن است امکان ارائه مدخلهای واژگانی به صورتی که در این نظریه ها آمده وجود نداشته باشد اما این بدان معنا نیست که با الهام از این نظریه ها نمی توان به غنای مدخلهای واژگانی در فرهنگهای لغت افزود. بنابراین راه گرچه دشوار اما پیمودنی است.
خلاصه ماشینی:
"همچنین تأکید کردیم که علت این که بانیان و پیروان نظریه زایشی و رویکرهای منـشعب از ایـن نظریه اهمیت خاصی برای واژه و اطلاعات موجود درمدخلهای واژگـانی قائـل بودنـد ایـن بـود کـه واژه درونداد بخش نحو تلقی می شد و بنابراین برای پردازش جمله و دست یافتن به ساختار صحیح جمله بـه اطلاعات مدخلهای واژگانی نیاز بود و باز گفتیم که این نحوه نگرش گرچه هنوز در زبانـشناسی رایانـه و برخی نظریه های روانشناسی زبان مورد توجه است اما در زبانشناسی نظری اقبال گذشته را ندارد؛ چرا که با اصل اقتصاد که هدف زبانشناسی نظری است در تـضاد اسـت .
در ادامه بحث ، با مقایسه اطلاعات ارائه شـده در مـدخلهای واژگـانی در دسـتور زایشی و برخی دستورهای منشعب از آن با هم و با مـدخلهای واژگـانی سـه فرهنـگ لغـت انگلیـسی - فارسی ، مشخص کردیم که مدخلهای واژگانی دردستور ساخت گروهی هسته بنیان و رهیافت کمینه گرا در میان دیگر نظریه ها بیشترین اطلاعات نحوی ، معنایی و کاربردی را ارائه می کنند و میـزان اطلاعـاتی که در مدخلهای واژگانی سه فرهنگ مذکور ارائه شده اند در غالب موارد بـسیار کمتـر از اطلاعـات ارائـه شده در این نظریه است و گفته شد چنانچه ایـن اطلاعـات در مـدخلهای واژگـانی در فرهنـگ لغتهـای دوزبانه ملحوظ شود، با در نظر گرفتن این حقیقت که فرهنگها با ارائه واژگان به صورت جدا از بافت خود به خود کار انتخاب واژه درست و تعبیر معنایی درست برای یک واژه را بـرای کـاربران فرهنگهـا دشـوار می کنند، کمک زیادی به کاربران این فرهنگها خواهـد کـرد؛ گرچـه انجـام ایـن کـار بخـصوص بـرای فرهنگهای غیرالکترونیکی به سبب افزایش قابل ملاحظه تعداد و حجم مدخلهای واژگانی ساده نخواهـد بود."