چکیده:
بیشتر عرفا بر این اعتقادند که عالم خیال، عالم تجسم مثالی است. عالم واسطه، بین عقول محض و محسوسات که در آن ارواح تجسم و اجسام تجرد می یابند. از جمله کسانی که به این مفهوم پرداخته، عالم بزرگ محیی الدین ابن عربی است. مفهوم خیال در تفکر ابن عربی با توجه به دیدگاه وحدت وجودی و تلقی خاص او از ماسوی الله، بسطی عمیق می یابد که از حد واسطه صرف بودن میان محسوسات و عقول محض، فراتر می رود. در نگاه ابن عربی ماسوی الله به مفهوم وسیع خود دارای معنای مثالی است که دلالت بر وجود مطلق می کند. وی معتقد است هر آنچه در بطن خود حقیقتی دارد خیال است. مولانا نیز در مثنوی به خیال و عوالم آن پرداخته است. هرچند مفهوم خیال در مثنوی مولوی کاملا قابل تطبیق با نظریه خیال ابن عربی نیست، اما ما در این تحقیق برآنیم تا با ارائه شواهد کافی نشان دهیم میان این دو شباهتهایی در باب مبحث خیال وجود دارد، هرچند همان گونه که شیوه همیشگی مولاناست مفهوم خیال در صافی ذهن او تا حدی تغییر یافته است. لذا در این مجال، ضمن بررسی و تحلیل دیدگاه این دو عارف بزرگ، به ذکر شواهدی که نشان دهنده این هماهنگی و مشابهت است، می پردازیم.
Most Sufis believe that world of imagination is a world intermediating between pure intelligences and physical phenomena، a world in which spirits are embodied and bodies are immaterial. Mohyedin-e-Ibn-e-Arabi is one of the philosophers who have dealt with this concept. In his view، the concept of imagination is expanded considering his view about Oneness of Being and his special treatment of entities other than God. Imagination، to him، is no longer a mere intermediary between pure intelligences and physical phenomena. According to Ibn-e-Arabi، any thing that bears truth is imagination. Mowlana has also dealt with imagination and its qualities in the Mathnavi. Although the concept of imagination in Mowlana’s Mathnavi is not exactly similar to Ibn-e-Arabi’s notion، this paper tries to show the resemblances.
خلاصه ماشینی:
بررسی مقایسه ای مفهوم خیال از دیدگاه ابن عربی و مولانا 1 فرزانه علوی زاده 2 دکتر محمد تقوی چکیده بیشتر عرفا بر این اعتقادند که عالم خیال، عالم تجسم مثالی است .
کلید واژه ها: خیال، حقیقت ، عالم مثال، صور مثالیه ، انسان کامل ، ابن عربی ، مولانا ١- دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، نویسندة مسؤو ل F.
گـاهی ایـن خیال به معنای وهم و پندارهای بی بنیاد است ، گاهی به معنـای قـوة ادراک معـانی جزئـی و گـاهی بـه مفهوم خیال مقیدی که قابلیت اتصال به خیال مطلق را دارد: نیست وش باشد خیال انــدر روان تو جهانی بر خیالی بین روان (استعلامی ، ١٣٧٩، ج ١: ٩٨) پس مگو جمله خیال است و ضلال بی حقیقت نیست در عالم خیال (استعلامی ، ١٣٧٩، ج ٢: ١٣٤) صور مثالیه در عالم مثال، حقایق صور مثالیه به خود می گیرند؛ مثلا پیامبر جبرئیل را با ششصد بال مشاهده کـرد یـا ابن عربی در مورد رؤیای ابراهیم معتقد است مراد حق تعالی از قربانی ، همـان ذبـح عظـیم بـود کـه در قوة خیال ابراهیم در صورت فرزند او ظاهر گردید.
هنگـامی کـه انسان معنای غیبیه را به واسطة قوة خیال خود درک می کند، این معانی صور خیالیه به خـود مـی گیرنـد و به واسطة همین پوشش مثالیه است که تعبیر، مطرح می گـردد.