خلاصة:
پژوهش حاضر، درصدد است با بررسی نامه ی طاهر به فرزندش عبـدالله ، دیـدگاه وی را درباره ی حکومت ، رعیت ، و رابطه ی متقابل آنها تبیین ، و آئین حکمرانی در دوره طاهریان را مشخص کند. نتایج تحقیق ، مشخص می کند نظام مطرح شـده در این نامه ، از فرهنگ حکمرانی دلالت می کند که در مقایسه بـا دولـت هـای نـوین ، بسیاری از کارکردهای امروزین آن را در برمی گیرد. در بررسـی عملکـرد امـرای طاهری ، می توان آن را دستورالعمل مکتوب و آئین نامه حکومتی آنان ، و در سطوح بالاتر، به خصوص در دوره ی مامون ، به عنوان دستورالعمل اجرایی ماموران دولتی دانست . برخی دیگر از یافته های پژوهش حاضـر، حـاکی از تـاثیر اندیـشه هـا و شیوه های مطرح شده در نامه ی طـاهر، در خـصوص اداره ی حکومـت و نظـرات مالیاتی ایشان بر اندیشه های ابن خلدون در مقدمه می باشد.
The aim of this study is to explain Tahir’s perspectives on government، subject and their interaction and to determine the regulations of governing during Tahirids. The main problem of the study is: what was the base of Tahir’s approach towards subject and governing? The results of the study show that the recommended system in this letter was implying to a governance culture which in comparison with modern government contains many of governments’ modern functions. How to manage the government، how to deal with the subjects، how to monitor the executives and the agents، are among the most propositions of this letter. In the evaluation of Tahirids Emirs performance، this letter could be considered as the written instruction and their governing regulations. In the higher levels، especially during Ma’mun reign it could be considered as the instruction of the executive authorities. Some other findings of this research، implies the influence of ideas and methods which have been recommended in Tahir letter about governance and his tax comments on Ibn Khaldun's ideas in the Muqaddimah.
ملخص الجهاز:
1 آﻧﭽـﻪ ﻛـﻪ در اﻳـﻦ ﺑﺨﻮاﻫﺪ اﻟﻬﺎم ﻣﻴﻜﻨﺪ«.
1 در اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ، ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮاردی ﻛﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮای اداره ﺣﻜﻮﻣﺖ، ﻣﺪ ﻛﻴﻔﺮ ﺗﻮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ و ﭘﺲ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ]اﻳﻦ ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ اﺳﺖ[...
«1 وی در اداﻣﻪ، ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ: ﻛﻨﻜﺎش و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد: »وﻟﻰ ﺣﺴﻦ ﻇﻦ ﺑﻴﺎران و ﻫﻤﺮاﻫﺎن...
ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﺗـﺮا از ﺟـﺴﺘﺠﻮ و ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻣﺮدم رﺳﻴﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮد، ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﺑـﺴﺎط ﻋـﺪل را ﻋﺎﻣـﻞ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪﻫﺎی ﻫﺮ دوﻟﺘﻲ ﺧﺮاج ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؛ ﻃﺎﻫﺮ ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﻏﺎﻓـﻞ ﻧﺒـﻮده و ﺑـﺮای ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﻛﻨﻲ«1 و ﻫﺸﺪار ﺟﺪی ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ از دادن ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﻣﺘﻴﺎز ﺧﺎص و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ، ﺑـﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻗﺪرت، ﻗﺒﺾ و ﺑﺴﻂ، و ﻧﻘـﺪ آن در ﺗﺤﻠﻴـﻞ و ﺗﻮﻟﻴـﺪ اﻧﺪﻳـﺸﻪﻫـﺎی آﺑﺮاﻫﻪ ﺑﺰرگ وﻻﻳﺖ ﭼﺎچ )ﺗﺎﺷﻜﻨﺪ ﻛﻨﻮﻧﻲ( دو ﻣﻴﻠﻴﻮن درﻫﻢ ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻟﻲ ﮔﺮﻓﺖ.
1 اﻳﻦ ﻛﻤﻚ، ﻧﺎﺑﻴﻨﺎﻳﺎن از ﺑﻴﺖاﻟﻤﺎل وﻇﻴﻔﻪ ﺧﺎص ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻦ«.
1 ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﺣﺎﻛﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ راهﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﺮای ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ، ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺑﺎ رﻏﺒﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﭙﺮدازﻧﺪ.
اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ در ﻧﻈـﺮات ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از رﺳﻴﺪﮔﻲ در ﻧﺤﻮهی ارﺗﻘﺎء درﺟﻪ آﻧﺎن »وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻌﺎش آﻧـﺎن را ﺑـﻪ و ﺟﻠﺐ اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻋﻮاﻃﻒ ﻣﻲﺷﻮد؛ زﻳﺮا اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺎرﮔﺰار ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ، ﺑﺎﻋﺚ روﻧﻖ و آﺑـﺎداﻧﻲ و ﻃﺮﻳﻖ ﻋﺪل در آﻣﻮزﻧﺪ« رﻋﻴﺖ و آﺑﺎدان ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ و رﺳﻴﺪﮔﻰ ﺑـﺎﻣﻮر ﻣـﺮدم و ﺣﻔـﻆ ﺧـﻮن ﺧﻠـﻖ و دادرﺳـﻰ ﻣﻮرد ﻋﺪم ﺗﻌﺠﻴﻞ در ﺧﻮنرﻳﺰی و ﺣﻔﻆ دﻣﺎء1 ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن اﻳﺸﺎن ﻛﺎﻣﻼ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻲﺷﺪ.
1 اﺑﻦ ﺧﻠﺪون در اداﻣـﻪ، ﺑـﺮای اداره ﺣﻜﻮﻣـﺖ در اﺻـﻮل و ﻗـﻮاﻧﻴﻦ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣĤﺧﺬ
(
, 
, 
)
