خلاصة:
فرهنگ ایرانی، از دیرباز تاکنون، یکی از پربارترین فرهنگ های بشری به شمار آمده و همواره مورد توجه شاعران قرار گرفته است. مهیار دیلمی، از شاعران ایرانی تباری است که فرهنگ و تمدن خویش را به ادبیات عرب معرفی نموده است. نوشتار حاضر، پژوهشی توصیفی - تحلیلی با هدف شناسایی زوایای گوناگون فرهنگ و تمدن اصیل ایرانی در اشعار مهیار دیلمی است که به شیوه ای نظام مند به بررسی جشن ها، آداب و رسوم ایرانی، الفاظ و واژه های فارسی، ذکر پادشاهان ایرانی و... در دیوان مهیار می پردازد. در این مقاله، ضمن اثبات تاثیرپذیری عمیق مهیار از فرهنگ و تمدن ایرانی، به این نتیجه نیز دست یافته ایم که علاقه قلبی مهیار دیلمی به سرزمین خویش، او را از توجه به مبادی اسلامی بازنداشته است؛ اما معرفی فرهنگ و تمدن جامعه ایرانی به ادیبان عرب، از دغدغه های مهم فکری اوست و دلیل بر این مدعا، بسامد واژگان و اصطلاحات فارسی در دیوان اوست.
ملخص الجهاز:
یکی از شاعران کاتب و نامی ایرانی، مهیار دیلمی است که در دربار آل بویه میزیست و با اصالت ایرانی خود بسیاری از آداب و رسوم، جشنها و فرهنگ باستانی ایرانی را در زبان و ادبیات عربی بازتاب داده است؛ به گونهای که میتوان او را یکی از اشاعهگران این فرهنگ در قرن چهارم هجری دانست.
همچنین در این مقاله میکوشند، برای پرسشهای ذیل پاسخ روشن بیابند: آیا فرهنگ و تمدن ایرانی در شعر مهیار دیلمی انعکاس یافته است؟ جلوههای بارز آن کدامند؟ کدامیک از سنتها و آداب و رسوم ایرانی در دیوان مهیار دیلمی نمود بیشتری دارد؟ پیشینة تحقیق دربارة مهیار دیلمی، مقالات بسیار اندکی در ادبیات عرب وجود دارد.
دو مقالة «مهرگان در عصر اسلامی و بازتاب آن در ادب عربی این دوره» و «بازتاب جشن سده در شعر عربی در دورة عباسی» از بهرام امانی چاکلی (1386)، مطالعات ادبیات تطبیقی، شمارة 3 و 4 نیز چاپ شده است که در مقالة نخست، مهرگان در ادوار مختلف مورد بررسی قرار گرفته و شواهد شعری برای آن ذکرشده است و در مقالة دوم، علاوه بر معرفی جشن سده و برخی از رسوم آن در عصر عباسی و اسلامی، اشعاری از ابن حجاج و ابن نباته و دیگر شاعران به عنوان نمونه ذکر شده است؛ اما به مهیار و اشعار او هیچ اشارهای نشده است.
بازتاب ایران و گوشههایی از فرهنگ آن در اشعار مهیار دیلمی بنا به اعتقاد دکتر شوقی ضیف، «مهیار روحیة فارسی یا زردتشتی خود را حفظ کرده بود و از این رو روزنههایی در شعر او وجود دارد که انسان را به شناختی از سرزمین فارس رهنمون میکند.