خلاصة:
پس از حمله مجدد مغولان به رهبری هولاکوخان به غرب و تاسیس حکومت ایلخانی، مناسبات خارجی ایران وارد مرحله تازه ای شد و روابط مستقیم ایران با شرق و غرب توسعه چشمگیری یافت که تا آن زمان بی سابقه بود. در این میان روابط ایلخانان با اردوی زرین که دارای مرزهای مشترک وسیعی در شرق و غرب دریای خزر بودند، بیشتر بر پایه تقابل و دشمنی و نه دوستی و تعامل قرار داشت. روابط خصمانه دو حکومت که هر کدام شاخه ای از نوادگان چنگیزخان بودند، از زمان تاسیس حکومت ایلخانی تا پایان آن با فراز و نشیب هایی ادامه داشت. مقاله حاضر که به بررسی ریشه های این تقابل اختصاص دارد، نشان می دهد این تنش و درگیری ها معلول عوامل متعددی بود؛ از مهمترین آنها می توان به نامشخص بودن مرزها و توسعه طلبی دو طرف، اختلاف بر سر حاکمیت مناطقی نظیر قفقاز و آذربایجان، عوامل اقتصادی و بازرگانی، اختلافات مذهبی، تلاش دولت های رقیب مانند ممالیک مصر در دامن زدن به این اختلافات و بدرفتاری با اتباع کشور رقیب توسط دو طرف اشاره کرد.
After the invasion of Mongols led by Hulagu Khan to the West and establishment of Ilkhanid Government، Iran political ties entered a new phase and experienced a remarkable and unprecedented development in terms of direct relations with the East and the West. The relations between the Ilkhanids and the Golden Horde which shared vast borderlines in the West and East of the Caspian Sea were mostly based on opposition and enmity rather than interaction and amity. The vicissitudes of hostile relations between the two governments both ruled by descendents of Genghis Khan، started since the establishment of Ilkhanid government and existed until the end of it. These tensions and conflicts were generated by various factors among which the most important ones were undefined borders، attempted expansionism by both sides، conflicts on ruling over regions such as Caucasus and Azerbaijan، trade and economic factors، differences in religion، interventions made by other rival governments such as Egypt that provoked more hostility، and ill-treatment toward the Nationals of the rival government practiced by both sides.
ملخص الجهاز:
حکومت ايلخاني با توجه به شـرايط و منـافع خـود داراي روابطـي کمـابيش دوسـتانه بـا حکومت هاي اروپا و همچنين قاآن بزرگ چين بود و درعين حال با حکومت مماليـک مصـر کـه پيشروي مغولان در غرب را متوقف ساخته بودند و اردوي زرّيـن کـه داراي مرزهـاي مشـترک وسيعي در شرق و غرب درياي خزر بودند، روابط خصمانه اي داشت .
سؤالات اصلي کـه پـژوهش حاضر تلاش خواهد کرد با بررسي منابع گوناگون به روش کتابخانه اي بـه آن پاسـخ دهـد، ايـن است که چرا روابط بين دو حکومت ايلخاني و اردوي زرّين که توسط نوادگـان چنگيـز خـان در ايران و روسيه تشکيل شد، بيشتر خصمانه بود تـا دوسـتانه .
پس از فتح ايران و بين النهرين توسط هولاکو، منگو قاآن فرمان حکومت بر ايران و قفقاز را براي هولاکو فرستاد که اين اقدام برخلاف منافع اردوي زرّين بود.
(بياني، ٨٢٤:١٣٧٥) با وجود اينکه اردوي زرّين و ايلخانـان داراي مرزهـاي مشـترک وسـيعي در شرق وغرب درياي خزر بودند، اما جنگ ها و درگيري ها بين اين دو حکومت از زمان آغاز درگيري بين برکه خان و هولاکو خان و سپس جانشينان آنان در همين منطقه اتفاق افتاده است .
با توجه به دلايل فوق نميتوان اختلافات مذهبي دو حکومت را عامل اصلي اختلاف و درگيري بين طرفين دانست و بايد اظهار داشت که برکه براي اتحاد با مماليک مصر و جلب همکاري آنان در جنگ با ايلخانان و همراهي مسلمانان ايراني و به ويژه مسلمانان ساکن مناطق قفقاز و آذربايجان عمدًا ميخواست به جنگ خود با هولاکو رنگ و صبغه ديني بدهد.