خلاصة:
تفکر انتقادی به لحاظ ماهیت معرفت شـناختی خـود، در حـوزة فلسـفة شناخت تبیین پذیر است و از آنجایی که رویکردهای فلسفی گونـاگون در پرتو انگاره هاو زوایای متفاوتی به اقامـة معنـا دربـارة آن اقـدام کردنـد، دلالت های معنایی و مصداقی آن برحسب انواع افق های معرفتـی تفـاوت یافته است . از این حیث تفکر انتقادی با سوء برداشت هاو ابهاماتی مواجه شده که شناسایی جایگاه آن در آموزش را با چالش مواجه می کند. براین اساس در مقالة حاضر به شـیوة تحلیلـی -تفسـیری رویکردهـای تبیینـی بازبینی شد و ضمن شناسایی تنوع و تکثرموجود در انگاره های زیربنایی آن ها، تلاش شد به واسطة طرح چارچوبی از الزامات عملی ناظر بر تفکر انتقادی ، معنایی تفسیری برای آن فراهم شود.
ملخص الجهاز:
از اين روي بايد پرسيد؛ اساسا تفکر انتقادي بر پاية کدام مباني فلسفي تبيـين پـذير اسـت ؟ انگاره هاي زيربنايي هر کدام چيست و مطابق با هر کدام چگونه مي توان دربارة لـزوم يـاعـدم ضرورت پرورش تفکر انتقادي اظهار نظر کرد؟ افزون بر آن با توجه به تنوع ديدگاه هـا در ايـن حوزه ، آموزش تفکر انتقادي در هر رويکرد برچه انگاره هايي تکيه داشته و باچه چالش هـايي مواجه است ؟ در پاسخ به اين پرسش ها نوشتار حاضرمي کوشـد، بـه بـازبيني تنـوع و تکثـرموجـود در انگاره هاي زيربنايي تفکر انتقادي اقدام کرده و براي نيل به بينشي جامع کـه بتوانـد پاسـخگوي سوء برداشت هاي موجود باشد، عناصرو مضامين تفکر انتقادي درآن هـارا شناسـايي کنـد.
در تأکيد بر همين نکته است که پوپر هر نـوع بنيـادگرايي فکـري معتقد به پيش بيني و بيان تاريخ انسان به شيوة خاص خود را به عنوان نمونه هايي از نظـام هـاي بسته در برابر پژوهش واقعي تلقي کرده ،و در کتاب «فقر تـاريخ گرايـي ١» (پـوپر، ١٣٥٠)ادعـا مي کند،که تمام چنين نظام هاي فلسفي ، از جبرگرايي تاريخي رنج برده وبه طور اجتناب ناپذير منجربه سرکوب مخالفت و بسته شدن افق هاي فکري مـي شـوند(پوپر، ١٣٨٠ الـف ،ب ) ودر اين رهيافت او وجود نهادهاي اجتماعي براي صيانت از آزادي انتقاد وبه تبع آن آزادي انسـان را ضروري مي داند.
Self- criticism سوي پژوهش ، گردآوري هرچه بيش ترشواهد را ارج نهاده ، شاگردان رابه طرح پرسش و نقد نظريه ها دعوت کرده وبرپاية پذيرش احتمال وجود خطا پيوسته آن هارابه بازبيني مفروضات و بررسي درستي و تناسب شواهد وامي داردو دراين راستاآن هارا به پـذيرش جايگـاه والاي نظريه پردازملزم نمي کند،به پرورش تفکر انتقادي دراين رويکرد اقدام کرده است .