خلاصة:
در منابع دینی بهویژه قرآن کریم، گاهی با سیاقها و ساختارهایی مواجه میشویم که به نظر میرسد در صدد تعریف یک مفهوم یا پدیده است. پرسش این است که آیا در حقیقت میتوان از این ساختارها به تعریف دقیق یک مفهوم دست یافت یا خیر؟ اگر پاسخ منفی باشد، اشکالات و چالشهای این ساختارها برای تعریف چیست و چرا نمیتوان برخلاف ظاهر آنها که گویای تعریف است، توقع تعریف به معنای واقعی کلمه از آن داشت؟ این سیاقها و ساختارها گرچه که هم در متون روایی است و هم در قرآن کریم، اما در این مقاله به بررسی برخی سیاقهایی پرداخته میشود که در مورد مفاهیم اخلاقی در آیات بهکار رفته است.
In religious sources، particularly the Holy Qur’ān، we sometimes encounter the contexts and structures that seem to be intended to define a concept or phenomenon. The question is whether or not it is really possible to attain an accurate definition of a concept from these structures. If the answer is negative، what are the problems and challenges of these structures for definitions and why can’t the definition in its true sense be expected، contrary to their appearance that denotes definition? Although these contexts and structures exist both in narrational texts and the Holy Qur’ān، the present article undertakes to examine only those contexts that are used concerning ethical concepts in the verses of the Qur’ān.
ملخص الجهاز:
"اما وجود چند چالش این تصور را مشکوک و این مسیر را دشوار میسازد؛ چالشهایی که به «نسبت میان عبارات قبل و بعد موصول» بازگشت دارد: یک: تعدد توصیفات؛ گاهی در آیات متعدد توصیفات مختلفی برای یک مفهوم اخلاقی ذکر شده است؛ مثلا در وصف متقین چند تعبیر در قرآن کریم وجود دارد: الف) (هدی للمتقین* الذین یؤمنون بالغیب ویقیمون الصلاة ومما رزقناهم ینفقون* والذین یؤمنون بما أنزل إلیک وما أنزل من قبلک وبالآخرة هم یوقنون) (بقره/4-2) ب) (وسارعوا إلی مغفرة من ربکم وجنة عرضها السماوات والأرض أعدت للمتقین* الذین ینفقون فی السراء والضراء والکاظمین الغیظ والعافین عن الناس والله یحب المحسنین* والذین إذا فعلوا فاحشة أو ظلموا أنفسهم ذکروا الله فاستغفروا لذنوبهم ومن یغفر الذنوب إلا الله ولم یصروا علی ما فعلوا وهم یعلمون) (آل عمران/ 135-133) ج) (و لقد ءاتینا موسی و هارون الفرقان و ضیاء و ذکرا للمتقین* الذین یخشون ربهم بالغیب و هم من الساعة مشفقون) (انبیاء/49-48) د) (کذلک یجزی الله المتقین* الذین تتوفاهم الملائکة طیبین یقولون سلام علیکم ادخلوا الجنة بما کنتم تعملون) (نحل/32-31) بیشک تعبیر چهارم در مقام تعریف متقین نیست؛ زیرا تعریف باید از خود مفهوم روشنتر باشد، درحالیکه احوال پس از مرگ و ویژگیهای قبر و قیامت برای ما آشکار نیست."