خلاصة:
فدائیان اسلام را می توان به عنوان یکی از اولین گروه هایی ذکر کرد که بـر اساس آرمان های دینی و اسلامی علیه حکومت پهلوی ، در ایـران تشـکیل شد. عواملی چند از جمله استبداد داخلی ، نفوذ گسترده غـرب و باورهـای دینی بر مواضع این گروه نقـش داشـتند. از همـین رو، نـواب صـفوی بـه عنوان مبلغ دینی و رهبر این گـروه ، تـلاش کـرد ضـمن الهـام از تعـالیم اسلام ، به وسیله گروه خود و حمایت عده ای از روحانیون ، به تـرور برخـی شخصیت های داخلی روی آورد. این پژوهش با بررسی داده هـای تـاریخی به دنبال آن است تا کارکرد دین را در اندیشه و عمل نواب صفوی بازیابـد.
شواهد این پژوهش نشان می دهد کـه دیـن نقـش بـی بـدیلی را در نـوع اندیشه و عملکرد نواب صفوی ایفا کرده است .
ملخص الجهاز:
دموکراسی یعنی حکومت مردم بر مردم که در بین انواع حکومت ها، این شیوه حکـومتی بهتـرین نوع حکومت شناخته شده و اکثریت ملت ها، خواستار اعمال این نوع از حکومت هسـتند؛ ولـی سـخن اینجاست که اولا: آیا در حکومت دموکراسی نظرات همه مـردم در ارکـان حکـومتی و دوایـر دولتـی دخالت داده می شود یا نظرات اکثریت مردم ؟ در صورت دوم ، حکومت در مورد اقلیت مردم چه توجیه قابل قبولی دارد؟ ثانیا: آیا حکومت ولایت فقیه ، حکومتی بدون دخالت مردم در تصمیم گیـری هـای کـلان حکـومتی است ؟ یا با دخالت مردم صورت می گیرد؛ که در صورت دوم چه دست کمی از حکومت دموکراسی دارد؟ ثالثا: منشأ مشروعیت در نظام دموکراسی و نظام ولایت فقیه چیست ؟ و توجیه مشـروعیتی کـدام یک از این دو نظام ، توجیه منطقی و عقلانی است ؟ در پاسخ سوال اول باید گفت : در هیچ جای عالم یافت نمی شـود کـه مـردم بالاتفـاق قـانونی را پذیرفته باشند و یا با توافق جمعی ، شخصی و یا دولتی را برای اجرای قوانین برگزیده باشـند؛ در ایـن صورت دولت نسبت به اقلیتی که به این نظام رأی نداده اند و در واقع آن را قبول ندارنـد، چـه حقـی دارد که آنها را وادار به اجرای قوانین و دستورات خود کند؟ بنابراین دموکراسی ، هیچ گاه به طور کامل تحقق نمی یابد؛ زیرا خصلت اساسی دموکراسی به لحاظ اتکا به آراء عمومی است و ناگزیر با پیدایش اکثریت و اقلیت حتمـا تـرجیح بـا دیدگاه اکثریت است که قهرا هدایت انتخابات در جهـت تـأمین خواسـته اکثریـت و تحمیل و اعمال فشار بر قشر اقلیت اسـت و چـون آنـان در حـد اکثریـت نیسـتند، محجور و محکومند ـ اگر چه دانا، محقق و تواناتر باشند ـ ایـن یکـی از بـزرگ تـرین بن بست های دموکراسی غربی است .