اخلاق رهبری در مخاصمات سیاسی مبتنی بر سنت و سیره مقالة

دین اسلام که مجموعه‌ای از آموزه‌های هدایت‌وار الهی است بر پایه نگرش خاص انسان‌شناسانه خود با طرح قواعد اخلاقی و ایجاد کنترل‌های درونی و بیرونی در جامعه اسلامی هنگام مواجهه با دشمن درصدد کاهش و حذف زمینه‌های دشمنی از طریق اصلاح انگیزه و نگرش دشمن و در نهایت، تغییر و اصلاح رفتارها و تعاملات اجتماعی او درباره موضوعات مورد دشمنی می‌باشد.در این مقاله نحوه مواجهه رهبر جامعه اسلامی با مخالفان و دشمنانی که حیثیت وجودی جامعه اسلامی را از داخل مورد تهدید قرار می‌دهند، بر پایه انسان‌شناسی اسلامی در قالب طرح قواعد اخلاق رهبری در مخاصمات سیاسی مورد بحث قرار گرفته است.

"برخورد امام حسن مجتبی× با آن شامی که از روی جهل به حضرت دشنام داد و به جای واکنش سخت با سخنان نرم و محبت‌آمیز ایشان روبه‌رو شد و در نهایت هدایت شده و از شیعیان اهل بیت^ گردید، مؤید این مطلب است که برخورد با دشمن و مخالف جاهل نباید به صورت مقابله به ‌مثل باشد، بلکه باید رفتاری همراه با مدارا باشد تا جهل و نگرش دشمن را که عامل دشمنی اوست، برطرف کرده و رفتار او را اصلاح نماید. در جنگ صفین نیز امام علی× وقتی شنید که گروهی از یارانش به معاویه و شامیان دشنام می‌گویند و توهین می‌کنند، آنان را از این کار منع کرده، فرمود: خوش ندارد یارانش دشنام‌گو باشند و بهتر است اعمال و رفتار دشمنان را مورد بحث قرار دهند یا به جای دشنام بگویند خدایا ما و ایشان را از کشته شدن برهان و میان ما و ایشان صلح و سازش برقرار گردان و از گمراهیشان به راه راست برسان تا آنکه حق را نمی‌داند، بشناسد و آنکه برای دشمنی می‌رود، باز ایستد. (ابن شهرآشوب: بی‌تا: 3 / 364) فلسفه سیاسی اسلام و اخلاق رهبری در مواجهه با دشمن داخلی اصول اخلاقی گفته شده، اصولی است که از انسان‌شناسی اسلام سرچشمه گرفته و مبتنی بر حفظ حقوق و کرامت انسانی دشمن و امکان هدایت‌یافتگی او می‌باشد تا از این طریق، نگرش دشمنان و مخالفان بر اثر رعایت اصول اخلاق سیاسی، اصلاح شده و خودشان هدایت گردند."