خلاصة:
مفهوم کیفیت زندگی دو بعد عینی و ذهنی دارد. کیفیت زندگی در بعد عینی مستلزم تمام مصادیقی است که در سطح روابط اجتماعی، دارایی ها، تملکات فردی، و ساختارهای اجتماعی، به عنوان شاخص های زندگی برتر شناخته می شوند. در بعد ذهنی هم این مفهوم به معنای میزان رضایت فرد از شرایط خویش است. اگرچه این مفهوم را می توان به صورت کمی و با مطالعه شاخص های مرتبط با آن سنجید، ولی امکان مطالعه کیفی این مفهوم نیز وجود دارد. با بررسی ماهنامه مرزهای نوــ نشریه ای که در دوران پهلوی دوم منتشر می شد ــ کیفیت زندگی امریکایی بازنمایی شده در این نشریه مطالعه شده است. ارتباط سازان این نشریه درصدد بودند با ارائه تصاویری از جامعه امریکا، ذهن مخاطب ایرانی خویش را نسبت به پذیرش این مدعا که ایالات متحده کشوری مدرن و دارای کیفیت زندگی برتر است متقاعد کنند و از این طریق جامعه ایرانی را برای پذیرش روند نوسازی امریکایی در ایران آماده سازند. تحلیل انتقادی گفتمان حاکم بر این نشریه در دهه 1340ش. ایدئولوژی پنهان ماهنامه مذکور را عیان می کند.
ملخص الجهاز:
هنری و تاتور تحلیل انتقادی گفتمان را ابزاری جهت شالوده شکنی ایدئولوژی های رسانه ها و گروه های نخبه ، و برای تعیین و تعریف روابط اجتماعی ، اقتصادی ، و قدرت سیاسی میان گروه های مسلط و فرودست می دانند، و به باور ون دایک این کار در ارتباط با رسانه ها از طریق توصیف ساختارهای بحث انگیز، تشریح فرض های ضمنی و بدیهی ، و همچنین بررسی سبک و ویژگی های بلاغی انجام می شود (ایزدی ، ١٣٨٧: ١٠٢).
فرکلاف در این رویکرد کوشیده است ، از طریق پاسخ به پرسش های زیر، به مطالعه روابط میان زبان ، قدرت ، و ایدئولوژی ، از طریق توصیف متن (بررسی ارزش های رابطه ای و موضع گیری ها در متن ) بپردازد: • کلمات واجد چه ارزش های تجربی هستند؟ • ویژگی های دستوری متن واجد چه ارزش های رابطه ای هستند؟ / • کلمات حاوی چه ارزش رابطه ای هستند؟ • جملات ساده چگونه به هم متصل شده اند؟ • چه ارزش های بیانی در متن دیده می شود؟ علاوه بر تفسیر (نشان دادن بافت موقعیتی در متن ) و تبیین (نشان دادن بازنمایی واقعیت و ٥ ایدئولوژی در متن )، او همچنین تلاش می کند به تحلیل متن ، تحلیل فرایندهای تولید، مصرف ، و توزیع متن ، و نیز تحلیل اجتماعی ـ فرهنگی رخداد گفتمانی به عنوان یک کل بپردازد (فرکلاف ، ١٣٨٧: ١٩).
در این مقاله نیز سعی شده با بهره جستن از روش تحلیل انتقادی گفتمان با رویکرد فرکلاف ایدئولوژی اصلی حاکم بر ارائه کیفیت زندگی امریکایی در ماهنامه مرزهای نو بیان شود.
McCall, S )1975(,Quality of Life, Social Indicators Research, Vol. 2, No. 2, pp.