خلاصة:
شناخت شرایط همدیدی و دینامیکی الگوهای گردش جو جهت تحلیل و شناسایی عوامل مؤثر بـر وقـوع بارش حائز اهمیت است . هدف پژوهش حاضـر، شـناخت الگوهـای بـارش حـدی بهـاره در ارتبـاط بـا کمیت های دینامیکی طی دوره ٥٠ ساله (٢٠١٠-١٩٦١) در سواحل جنـوبی دریـای خـزر میباشـد. بـدین منظور، داده های روزانه ارتفاع ژئوپتانسیل ، مؤلفه مداری(u) و نصف النهاری(v) باد، نم ویژه و سرعت قـائم مرکزملی پیش بینی محیطی و پژوهش جوی آمریکا با تفکیک مکانی ٢.٥ درجه اسـتفاده گردیـد. در ادامـه کمیت های دینامیکی: تاوایی نسبی، نمودار هاومولر تاوایی، سرعت قائم ، میدان های باد واگرایی - همگرایـی و نیمرخ قائم تعیین گردید. نتایج نشان داد، بارش های حدی بهاره سواحل جنوبی دریای خزر از ٤ الگـوی دینامیکی تبعیت میکنند. الگوی اول ، سامانه بندالی امگایی واقع در شرق اروپا و کـوه هـای اورال - الگـوی دوم ، سیکلون های مدیترانه ای -الگوی سوم ، سامانه بندالی شکل گرفته بـر روی سـیبری و آسـیای میانـه و الگوی چهارم ، شگل گیری سامانه بندالی عامل اصلی بارش بهاره در سواحل جنوبی دریای خزر می باشـند. این الگو تا حدودی شبیه به الگوی اول بوده با این تفاوت که ، گسترش پرفشار جنب حاره به سمت شـمال در فصل بهار غیرعادی است . بررسی کمیت های دینامیکی طی فعالیت سامانه ها نشان دهنده سـرعت قـائم منفی جو، تاوایی مثبت و منطقه همگرایی بر روی سواحل خزر می باشد. مجموعـه ایـن عوامـل حـاکی از وجود شرایط مناسب برای صعود دینامیکی هوای جو منطقه و صعود سریع ذرات به سطوح میانی و فوقانی جو بوده که ریزش های سنگین بهاره را موجب میشود.
Introduction: Climate in the south of the Caspian Sea is very different from other parts of Iran. The existence of the Caspian Sea، complex terrain، and the fact that large-scale circulation patterns، as well as local، regional، and extra-regional circulations affect this region، has caused the climatic characteristics of the region to become very unique. The south part of the Caspian Sea receives a significant rainfall in autumn and winter، but in contrast، the least amounts in spring. The incidence of extreme rainfall and flooding in this season could impose damages to the region. Therefore، it is reasonable to identify mechanisms of development، strength، and laws of movement and extension of the synoptic and dynamic patterns to amid positive effects and avoid the harmful results or decrease them. Dynamical studies have a very special place in the study of climate of a region، so that by using the dynamic indices، we can analyze more accurate atmospheric phenomena. This paper attempts to apply a dynamical and synoptic approach to investigate extreme spring precipitation، zoning amounts of total rainfall of every pattern، and provide a model for dynamic and synoptic patterns in the study area.
ملخص الجهاز:
"بررسی میدان های واگرایی و همگرایی افقی و باد واگرا در ایـن الگـو در سـطوح زیـرین جـو (تـراز ١٠٠٠ هکتوپاسکال ) بر روی سواحل جنوبی دریای خزر نشان میدهد که نیمه غربی کشور به دلیل قرار گرفتن در محل ریزش و نزول هوای سامانه بندالی (منطقه واگرایی) امکان صعود هوا فراهم نمی شود.
بررسی میدان های واگرایی و همگرایی افقی و باد واگرا نشان میدهد که در روزهای بارش ، سواحل جنوبی دریای خزر و تقریبا نیمه شمالی کشور به دلیل قرار گیری در محل ناوه کم ارتفاع عرض های بالا و سیکلون های مدیترانه ای، همگرایی سطحی شرایط مناسبی را برای صعود فراهم کرده است .
بررسی میدان های واگرایی و همگرایی افقی و باد واگرا در الگوهای مورد مطالعه در تراز ١٠٠٠ هکتوپاسکال نشـان داد که در روزهای بارشی ، سواحل جنوبی دریای خزر، نواحی شمال شرق ، نواحی مرکزی کشور از جنوب تا شمال و نیمه شرقی کشور به ترتیب به دلیل قرار گیری در محل ناوه های کم ارتفاع شرقی سامانه بندال عرض های بالا و سیکلون های مدیترانه ای، و کم ارتفاع غربی سامانه بندال ، همگرایی بسیار مناسبی مشاهده شد، بطوریکه بیشینه همگرایی میـدان های منفی بین ١- m s ٦-١٠×٧- تا ١- m s ٦-١٠×١٧- برآورد گردید.
تهیه نیمرخ قائم میـدان های واگرایـی و بـاد واگـرا در الگوهای مورد مطالعه در امتداد عرض ̊٣٧ شمالی نشان داد که سواحل جنوبی دریای خزر و شرق مدیترانه طی فعالیت سامانه های بارشی الگوهای مورد نظر در فصل بهار یک جریان غربی (شرق سـو) غالـب را در ترازهـای ٥٠٠ تـا ١٥٠ هکتوپاسکال تجربه میکنند."