خلاصة:
«کلام جدید» از جمله رویکردهای برآمده از خاستگاه تاریخی ـ فکری تحولات دوران مدرن و نگرش های اومانیسمی دوران معاصر است که در گستره مطالعات دینی و وطنی ما نیز تا کنون مواجهه های زیادی را فراهم آورده است . یکی از مواجهه های مهم در این میان ، پرسش از ماهیت کلام جدید است که آیا وصف «تجدد»، به خود کلام نسبت داده شده یا امری عارضی است ؟ عده ای تجدد را گریزناپذیر و متاثر از تحول زمانه می دانند، تا جایی که برخی ، کلام قدیم و جدید را دارای دو هویت معرفتی مستقل دانسته اند. نگاه دیگر که گروه غالب کلام پژوهان جدید حوزه و دانشگاه به حساب می آیند، آن دو را در طول یکدیگر می دانند؛ به این معنا که کلام جدید، صورت تکامل یافته کلام قدیم و ادامه آن است ، با تفاوت هایی که در اجزا و عوارض مانند روش ، مبانی و زبان پیدا کرده اند. و نظریه برخی متکلمان نسل اول حوزه که تفاوت را تنها در مسائل می دانند، نه در ذات و ماهیت . این نوشتار در پایان ، رویکرد جدیدی متناسب با ضرورت های جامعه دینی با عنوان «کلام کاربردی » پیشنهاد خواهد داد.
ملخص الجهاز:
پرسش ها و فرضیه پرسش اساسی این تحقیق این است که : آیا کلام جدید را می توان علمی مستقل در کنار کلام سنتی و کلاسیک با ساختار و مبانی موضوعه به حساب آورد؟ در صورت منفی بودن پاسخ ، آیا جای گزینی برای آن با توجه به شرایط و نیاز جامعه و مبتنی با مبانی معرفتی اعتقادی کلام اسلامی می توان ارائه داد؟ فرضیه مورد نظر چنین است که برخلاف نظر برخی محققان و کلام پژوهان معاصر، ادعای این که کلام جدید مستقل از کلام سنتی است ، ادعایی بی دلیل است ، و از آن جا که استفاده از این عنوان هم موجب تنش میان گذشته و موجود این علم شده و هم در این قالب بسیاری از ضرورت ها و خواسته های جامعه امروز برطرف نشده است ، «کلام کاربردی » با توجه به توضیحات پیش رو پیشنهاد می گردد.
ـ از رویکرد نظری صرف به دین ، زمینه تبیین و ترویج کارکردهای عملی دین حتی مباحث ناظر به ارزش ها و سرگشتگی های بشر امروز را پوشش خواهد داد، چه آن که امروز بیان قابل فهم و بر وزان عقول مردم از خواسته های دین است که در دوره معصومان ع به مسئله مخاطب محوری توجه ویژه ای می شد؛ همان گونه که رسول اکرم ص در آن سخن معروف ـــــــــــ فرمودند: «انا معاشر الانبیاء امرنا ان نکلم الناس علی قدر عقولهم » (مجلسی ، ١٤٠٤ق ، ٨٥:٧) ـ مترتب بر نکته فوق ، این که به یمن وجود حکومت اسلامی و فراهم آمدن فضای تبیین و ترویج مباحث دینی ، به خصوص در قالب دروس معارف اسلامی ، فضای مناسبی جهت عرضه دین پدید آمده است ، اما به علت رویکرد و بیان فلسفی آموزه های دینی ، بهره لازم تا کنون به دست نیامده ، که مورد گلایه بسیاری از دلسوزان داخل و خارج کشور نیز شده است .