خلاصة:
متن حاضر بررسی و ترجمۀ سفرنامۀ صفر موراتوویچ 'تاجر و سیاح لهستانی ارمنیتبار' است که در سال 1602 میلادی به ایران سفر کرد. در این مقاله علاوه بر ترجمه، به مطالبی نیز در زمینۀ نسخهشناسی و نقد محتوای آن اشاره میشود. چون یکی از دو نسخۀ موجود این سفرنامه را کروسینسکی تصحیح کرده است، پاورقی ایشان نیز نقل میشود. در این مقاله به رد برخی ادعاهای نگارندۀ سفرنامه، مانند زناربستن شاه عباس اول نیز پرداخته میشود و همچنان شکل نوشتن واژههای فارسی به دست موراتوویچ و ناشران سفرنامهاش به متن حاضر ضمیمه میشود.
Present paper is a translation of the travelogue of Sefer Muratowicz، the Armenian-origin Polish merchant and traveler who made a journey to Persia in 1602. Apart from translation، we would provide، in present article، some codicological information and a content review. Because one of the travelogue versions has been corrected by Tadeusz Juda Krusiński، his footnotes are cited as well. In present article some of the author’s claims، such as the story about accepting christian faith by Shah Abbas I. have been rejected and also there has been attached some of the various Persian names and words written forms were used by Muratowicz and the editors of his work as an appendix.
ملخص الجهاز:
"ضمیمه : فهرست شکل نام اشخاص و شهرهاست که در هر دو نسخۀ چاپی آمده است (در خود متن شکل فارسی را به کار برده ایم و تنها در جاهایی که آن را کافی ندیده ایم یک یا چند فرم اروپایی را نیز ذکر کرده ایم )؛ واژگانی که با خط ایتالیک تحریر شده اند لاتین میباشند: فارسی نیسیولووسکی (والاشک ) میناسوویچ (یادداشت ها) (نامی است ساختگی و غلط ) Isthan-chan Staaten beg ارس Araxes Araz ارض روم Erzerum Erzum اروان Erywan Rewan اصفهان Aspaham Etpan, Elpan, Elphan اعتماد الدوله -Ichtyman-Dewlet, EchtymanDolwet بیگلربیگ Begtrebeg (دیده نمیشود) پاشا، باشی Basza (فقط به عنوان بخشی از نام شخصی و به شکل Basza به کار میرود) پیرقلی Pirkuli, Pirkul (نام صحیح که در Pirr-kuliاین نسخه چیز کمیابی است ؛ یا از اصل متن مانده یا از کتابی دیگر بدین شکل گرفته شده ) تبریز Tauryz, Ekbatana Tawryz طهماسپ بیگ Tachmas )Tochmas( beg Tahmas-beg, Tahmasbeg جلفا ulfaDziulfa Dz حسین بیگ (اما در جایی که نام Hussein-Beg Haten begوزیر نوشته غلط است چون در این روزگار چنین وزیری بدین نام نبود) خراسان Chorasan سنان پاشا Synan basza شاه به کار نرفته است و همه جا واژه lKro (قرال ) Szach نوشته شده است Krol نیز به کار می رفت شاه صفی Szach-Sefi شاه عباس Szach-Abas صفوی Sofi طرابوزان Trapezunt Trapezand عثمان پاشا Osman Basza Ormian Basza قارص Kars Kars قزوین Kazbin, Casbinum Kazbin قندهار (کندهار) Kandahar کاشان Kaszan Kiesan گیومری Grym Girym مراد (سلطان عثمانی) Amurates نخجوان Nachczywan, Naxivanum Nachsywan وزیر Wezyr, Weyzer (ممکن است که WezyrWeyzer اشتباه چاپی بوده باشد) وزیر اعظم (سمتی در عثمانی) Wezyr Azem چند نکته دربارة شکل آوایی برخی از حروف لهستانی حرف (یا حروف ) تلفظ Ch ه Dzi جی ̇Dz ج ́O او W و Y صدای شبیه «ای» با «ا» و «او» گزارش صفر موراتوویچ ، شهروند ورشو که به دستور سیگیسموند سوم ، پادشاه لهستان ، برای انجام دادن امور در سال ١٦٠٢ به ایران اعزام شده بود؛ برگزیده ای از نسخۀ خطی کهن و نسخه ای که برای نخستین بار به چاپ رسیده است چون نامه ای از اعلیحضرت پادشاه داشتم که عبور از هر کشوری با همۀ کالاهایی که در ایران خریده ام برای من آزاد است ، از ورشو به طرف لویو حرکت کردم ."