خلاصة:
جنبش‌های منطقه اسلامی، تحت عنوان بهار عربی، یکی از چالشی‌ترین موضوعات روز جامعه جهانی است. این جنبش‌ها که از دسامبر 2010 در تونس آغاز گشتند، کشورهای مختلفی را دستخوش تحولات جدی قرار دادند. ابعاد مختلف خیزش‌های مردمی در خاورمیانه و شمال آفریقا، پیچیدگی و گستردگی زیادی دارند. یکی از این ابعاد، تاثیری است که این جنبش‌ها بر شکاف فرقه‌ای بین شیعه و سنی در بین کل مسلمانان، خصوصا مسلمانان منطقه خاورمیانه داشته‌اند. مقاله پیش رو تلاش کرده تا با استفاده از سطوح سه‌گانه منزا و بروکز برای تحلیل شکاف‌های اجتماعی-سیاسی، پیامدهای انقلاب‌های منطقه را بر شکاف مذهبی در جهان اسلام بررسی کند. بنظر می‌رسد شکاف سیاسی بین شیعه و سنی و اختلافات آنها، در مقطع کنونی، تعمیق و گسترش یافته است، و این گسترش هم برخاسته از روند خود انقلاب‌ها و جنبش‌هاست و هم ناشی از دخالت‌ها و تفرقه‌افکنی-های خارجی. ما در اینجا بر فرایندی تمرکز می کنیم که منجر به شکل‌گیری ستیز و هویت‌یابی گروهی در طرفین این شکاف شده و در نهایت به ستیزهای کلان سیاسی منتهی شده است. لازم به ذکر است که این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی نگاشته شده است و داده‌ها با استفاده از روش کتابخانه‌ای-اسنادی گردآوری شده‌اند.
ملخص الجهاز:
همان‌گونه‌که یمانی 2 (2008) می‌گوید، نگرانی وهابی‌های Ehteshami & Zweiri Yamani عربستان از تشیع، مسئله‌ای عقیدتی است و معتقدند نیروی شیعه می‌تواند بر شیعیان خلیج فارس به‌ویژه شیعیان عربستان نفوذکرده، درنتیجه، شیعه‌گری موجب تهدید موقعیت اهل سنت شود؛ البته، این مسئله به‌طور عمده، جنبه عقیدتی و مذهبی داشته، جنبه سیاسی و ژئوپلتیک آن، پس از اشغال عراق در سال 2003 مطرح شد (حاجی یوسفی، 1387: 163 تا165) این مباحث، پیشینه‌ای از ستیز و هویت‌یابی گروهی اهل تسنن و شیعیان در مقابل یکدیگر تا پیش از آغاز بهار عربی در منطقه را نشان‌می‌دهند.
منافع و انگیزه‌های مهم‌ترین بازیگران بین‌المللی معارض با نظام سوریه، یعنی آمریکا، عربستان و ترکیه را چنین تحلیل‌می‌کنند: آمریکا به‌دنبال تضعیف جبهه مقاومت به نفع رژیم صهیونیستی است، عربستان به‌دنبال گسترش نقش‌آفرینی و جلوگیری از نفوذ ژئوپولیتیکی ایران در منطقه است و ترکیه، گسترش نفوذ در خاور میانه و اعاده گذشته تاریخی خود را دنبال‌می‌کند؛ در این میان، جلوگیری از گسترش قلمرو ژئوپولیتیکی ایران، فصل مشترک انگیزه‌های بازیگران یادشده در بالاست؛ بنابراین همان‌طورکه گفته‌شد، یکی از بهترین راهکارها برای ترکیه و عربستان با اکثریت سنی‌مذهب، در مقابله با ایران شیعی، دمیدن در آتش شکاف فرقه‌ای در کشوری با اختلاف مذهبی میان دولت و ملت است.
همان‌طورکه مطرح شد، جنبش‌ها و انقلاب‌های مردمی خاور میانه و شمال آفریقا، شرایطی را فراهم‌کردند که تقابل شیعه و سنی که از دیرباز در ساخت اجتماعی کشورهای این منطقه وجودداشته، یک‌بار دیگر، تغذیه هویتی شود و به صف‌بندی گروه‌ها در مقابل هم و شکل‌گیری ستیزه در میان آنها بینجامد.
(
, 
, 
)
