خلاصة:
بلوچستان از ویژگی های اجتماعی و فرهنگی پیچیده ای برخوردار است . ترکیب جمعیتی شهر زاهدان از ملیـت هـا، طوایـف و اقـوام مختلـف تشـکیل شـده و مجموعه ای پیچیده و ناهمگون بوده است . قوم بلوچ بیشترین شمار جمعیت را تا پیش از دوره پهلوی اول داشت ولی به تدریج به دلیل مهاجرت از شمار آنها کاسته شد بررسی زمینه های شکل گیری و تغییرات این ویژگی جمعیتی در شهر زاهدان ضروری است . این نوشتار درصد است تا با بررسـی تحلیلـی اسـناد و منابع کتابخانه ای به این پرسش پاسخ دهد کـه عناصـر اجتمـاعی و فرهنگـی - مذهبی چه تاثیری در روند مهاجرت بلـوچ هـا از زاهـدان در دوره مـورد نظـر داشتند؟. نتیجه بررسی نشان می دهد، عوامل فرهنگی و مـذهبی ، از مولفـه هـای بسترساز و تکمیـل کننـده رونـد مهـاجرت در زاهـدان دوره پهلـوی اول بـود. پیوندهای خویشاوندی و خاستگاه اجتماعی مشترک قوم بلـوچ در کشـورهای اطراف سبب می شد تا شماری از ساکنان بومی این منطقه که به دلایل اجتماعی و اقتصادی (مانند تنگناهای ناشی از سلسله مراتب اجتماعی و سنن حـاکم بـر ساکنان بومی ) به آن سوی مرزها مهاجرت کنند.
Baluchestan is one of the most complicated areas in Iran regarding social and cultural features. Zahedan as its capital is a place being affected by national and regional factors and a place where populations holding various perceptions of life-style with combination of various nationalities، races، tribes، and classes live together. All the above mentioned factors have made this region a complicated and heterogeneous case so far. Baluch tribe was one of the main population groups of Zahedan during the First Pahlavi era and the largest among other races of the region (prior to the First Pahlavi era). One of the main causes of the change in the size of the population of this group was the immigration of a part of Baluch population across the border during the First Pahlavi era. This divergent and heterogonous structure of population has remained until today; as a result، the examination of the background of this issue is necessary. This paper explores how socio-cultural and religious factors influenced the rate of the immigration of Baluch people from Zahedan through analysis of documents and library sources. The results of the study indicate that socio-cultural and religious factors were among the indices which paved the way for this immigration during the First Pahlavi era in Zahedan. Kinship bonds and the common social origins of Baluch people in surrounding countries set the ground for a number of indigenous dwellers، in particular، the Baluch. They suffered from certain predicaments resulted from social hierarchy and dominant traditions derived by social and economic stimulators. So they could not manage to settle and live in Zahedan anymore and immigrated across the border.
ملخص الجهاز:
قوم بلوچ بیشترین شمار جمعیت را تا پیش از دوره پهلوی اول داشت ولی به تدریج به دلیل مهاجرت از شمار آنها کاسته شد بررسی زمینه های شکل گیری و تغییرات این ویژگی جمعیتی در شهر زاهدان ضروری است .
تا چند دهۀ اخیر نظام اجتماعی غالـب در بسیاری از نقاط ایران نظام قبیلـه ای و عشـیره ای بـود بـه طـوری کـه حکومـت هـا بعـد از مشروطیت نیز بخشی از بدنۀ سیاسی خود را از سران ایلات و عشایر قرار می دادند در دورة جدید (از دورة پهلوی به بعد) هر چند به ظاهر با برچیده شدن حکومت های ملوک الطوایفی یا خان سالاری ، به منظور ایجاد یک نظام حکومتی دولت -ملت ، تمام پهنه حکومت در دست دولت مرکزی قرار گرفت ، ولی وجود ویژگی های فرهنگی و اجتماعی نظام هـای اجتمـاعی ایلیاتی و قبیله ای که هنوز در این قبیل جوامع جاری است سبب شده تا بسیاری از حرکات در این جوامع پیش بینی ناپذیر شود.
در زمان درگیری ارتش پهلـوی اول بـا سـرداران بلـوچ در دزدآب و سـلطه حکومـت مرکزی بر این بخش ، شخصی به نام غلام محمد نورالدین به کنسولگری ایـران در بمبئـی نامه ای نوشت که در ترجمه آن به جمعیت ٥٠٠٠٠نفری بلوچ های مهاجر ایرانی در کراچی اشاره می کند که به دلیل ظلم و تعدی سردارهای بلوچ از ایـران مهـاجرت بـه ایـن منطقـه مهاجرت کردند.