خلاصة:
در یک نگاه کلّی به الفاظی نظیر عمل، فعل و... چنین به نظر میرسد که اختلاف معنایی چندانی بین این الفاظ وجود ندارد. اغلب برخی این الفاظ را به جای یکدیگر استعمال کردهاند و آن گونه که پیداست تفاوتی میان آنها قائل نشدهاند. از طرفی، برخی واژهشناسان و مفسران برای الفاظ مذکور تعاریفی ذکر کردهاند که بر اختلاف معنایی میان آنها دلالت دارد. در این میان علامه طباطبایی مفسر و حکیم برجسته معاصر، بیشترین توجه را به کشف حقیقت معنایی عمل مبذول داشتهاند. ایشان با استناد به آیات قرآن و روایات دالّ بر گستره معنایی عمل، حقیقت این واژه را به نحو دقیقی تبیین کردهاند. از دیدگاه علامه، عمل هیئتی ملکوتی است که بر نفس مجرد نقش میبندد.
ملخص الجهاز:
تحلیل معنایی عمل</H2> <H3>تفاوت عمل با واژههای قریبالمعنی</H3> از آنجا که میان عمل، فعل و کسب تفاوتهای قابل توجهی وجود دارد که شاید برای بسیاری از افراد، این امر به علت استعمال این گونه کلمات به جای یکدیگر پوشیده مانده باشد، برای روشن شدن معنا و حقیقت عمل، لازم است ضمن مقایسۀ این واژه با کلمات مذکور به نقاط اشتراک و افتراق هر کدام اشاره شود.
ایشان به نقل از راغب اصفهانی (1412: 587) آورده است: عمل، عبارت از هر فعلی است که از جانداری با قصد انجام شود، پس «عمل» اخص از «فعل» است، چون فعل به کارهایی هم که از حیوانات، بدون قصد سر میزند، اطلاق میشود و حتی گاهی در مورد جمادات نیز به کار میرود، ولی کلمۀ «عمل» کمتر به این گونه موارد اطلاق میشود و عمل در حیوانات به کار نمیرود، مگر در مورد گاو که به گاوهای کاری میگویند «البقر العوامل».
همان گونه که ملاحظه میشود علامه در اینجا نیز به همان معنای مذکور در فرق بین عمل و فعل ذیل آیۀ گذشته اشاره کردهاند و علاوه بر این، یکی دیگر از ویژگیهای خاص عمل را بیان نمودهاند و آن، اطلاق دو وصف «صلاح» و «فساد» بر عمل است، در صورتی که هر فعلی را به این دو وصف توصیف نمیکنند و این یکی دیگر از دلایلی است که باعث میشود ما بین عمل و فعل، تمیز قائل شویم.