خلاصة:
در حقوق اسلام و ایران زوجه در زندگی زناشویی وظایف معینی نسبت به زوج دارد، از این وظایف تحت عنوان تمکین، اعم از تمکین عام و خاص، بحث می شود. زوجه، غیر از این تکالیف، وظایف دیگری در قبال شوهرش ندارد. چنانچه زوجه به دستور زوج کاری غیر از وظایف زناشویی را انجام دهد، در حالیکه عرفا برای آن حق الزحم های تعلق گیرد، استحقاق دریافت ما به ازاء آن را دارد، مگر اینکه ثابت شود زوجه کارهای مزبور را به قصد تبرع انجام داده است. تبصره ماده 336 قانون مدنی مواردی را که زوجه می تواند برای کارهای انجام شده در خانه اجرت المثل مطالبه کند تشریح کرده است. این تبصره تا حدودی موانع این مسیر را برداشته است.زوج باید قبل از جاری نمودن صیغه طلاق کلیه حقوق زوجه من جمله اجرت المثل مورد مطالبه زوجه را نقدا به وی بپردازد. زوجه می تواند در ایام زوجیت هم اجرت المثل زحمات خود را مطالبه نماید. چنانچه زوجه شرایط استحقاق اجرت المثل را پیدا نکند، محاکم زوج را به پرداخت نحله الزام می کنند. پراخت نحله طبق بند بتبصره 6 ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق است که هنوز نسخ نشده و پابرجاست. اجرت المثل یکی از حقوق ویژه ای است که شرع و قانون برای زنان در نظر گرفته است. اجرت المثل یک بحث شرعی است. در شرع مقدس اسلام، زن وظایف خاصی در زندگی زناشویی دارد که قانون و شرع برشمرده اند. این وظایف شامل تمکین عام و تمکین خاص است. مطابق قانون، به محض ازدواج، میان زوجین وظایف و تکالیفی برقرار می شود که آنها باید نسبت به یکدیگر انجام دهند. تمکین عام به معنی حضور زن در زندگی مشترک و عمل به وظایفی است که شرع و قانون تعیین کرده است. مثلا زن شرعا نمی تواند بدون اجازه همسرش از خانه خارج شود. ادامه تحصیل و کار کردن زن در خارج از منزل نیز باید با اجازه شوهر باشد. البته در حال حاضر بسیاری از زنان این حقوق را در عقدنامه دریافت می کنند. تمکین خاص نیز به معنی عمل کردن زن به وظایف زناشویی است. حال اگر زن در طول زندگی مشترک و در خانه همسر خود کاری جز این موارد را به دستور شوهر انجام دهد، مستحق پاداشی است که به آن اجرت المثل گفته می شود .این مقاله به مبانی فقهی اجرت المثل اعمال زوجه و جایگاه حقوقی آن و شرایط استحقاق اجرت المثل می پردازد(ازجمله قاعده احترام حق مسلم) و اجرای این حق در محاکم را مورد بررسی قرار می دهد.
ملخص الجهاز:
بنا به مراتب و با توجه به تبصره الحاقي به ماده ٣٣٦ قانون مدني، سه شرط براي بهره مند شدن زوجه از اجرت المثل ايام زوجيت وجود دارد: اول اينکه خدمتي ارائه شود و اين خدمت جزء وظايف زوجيت نباشد، براي مثال رفت وروب منزل ، پختن غذا و حتي شيردادن به بچه جزء وظايف زن نيست مگر اينکه بچه فقط با آن شير زنده بماند يعني هيچ تغذيه ديگري نتوان براي آن بچه فراهم کرد.
به موجب تبصره الحاقي به ماده ٣٣٦ قانون مدني، هرگاه فردي برحسب امر ديگري اقدام به عملي نمايد که از نظر عرفي براي آن عمل اجرتي بوده و يا آن شخص از سر عادت مهياي آن عمل باشد، عامل مستحق اجرت المثل خود خواهد بود، مگر اين که معلوم شود قصد تبرع و انجام کار رايگان داشته است .
با توجه به بند ب تبصره ٦ ماده واحده مربوط به طلاق ، دادگاه با توجه به سال هاي زندگي مشترک و کارهايي که زن در منزل شوهر انجام داده است و توانايي مالي مرد، مبلغي را تعيين ميکند که به آن نحله (بخشش ) ميگويند؛ اما براي گرفتن نحله هنگام طلاق ، اولا، مرد بايد درخواست طلاق کرده باشد، ثانيا طلاق به دليل بدرفتاري و تخلف زن از وظايف خويش نباشد و قول و قرارهاي ديگري در مورد مسائل مالي که در زمان عقد بين آنها نيز وجود نداشته باشد.