خلاصة:
در حال حاضر رده شناسی آرایش واژه ها از جمله حوزه های بسیار مورد توجه در رده شناسی است. هاوکینز از جمله زبان شناسانی است که با دستور زایشی به خوبی آشناست؛ اما در دو دهه اخیر توجه خاصی به مطالعات رده شناختی پیدا کرده است و در این حوزه از توجیهات پردازشی برای توجیه الگوهای رده شناختی استفاده می کند. او اصول، فرضیات و توجیهات متفاوتی در رده شناسی آرایش واژه ها عرضه کرده و بدین سبب در این حوزه صاحب نظر محسوب می شود. این مقاله در وهله اول به طرح آرای هاوکینز در حوزه رده شناسی آرایش واژه ها می پردازد و در وهله دوم سعی می کند که میزان انطباق این اصول و آرا را بر زبان فارسی (به ضرورت بحث، فارسی امروز، میانه یا باستان و یا هر سه دوره) مشخص کند و مورد ارزیابی قرار دهد. بررسی وضعیت آرایش واژگانی زبان فارسی روشن می کند که برخی از پیش بینی ها، اصول و توجیهات رده شناختی هاوکینز در مورد زبان فارسی (گاه فارسی امروز و گاه فارسی میانه یا باستان و گاه در دو یا هر سه دوره) مصداق پیدا نمی کند.
ملخص الجهاز:
بنابراین اگـر بنا به پذیرفتن تمایل غالب است ، می توان به لحاظ جایگاه حروف اضافه با فرمول شمارۀ ۳ مرتبط دانست ؛ اما مشکل اینجاست که جایگاه غالب ملکی و صفت در دورۀ باستان پیش از هستۀ اسمی است ؛ بنابراین ایـن دو یعنی جایگاه حروف اضافه و جایگاه ملکی و اسم در تضاد بـا هـم قـرار مـی گیرنـد و بنـابراین هـیچ کـدام از فرمول های ۳ و ۴ در مورد فارسی باستان مصداق پیدا نمی کند (چنان که گفته شد مـرتبط دانـستن یکـی از فرمول ها (از بین جفت فرمول های ۱ و ۲ و ۳ و ۴) با زبان فارسی در دو دورۀ میانه و باستان غالبا بـا پـذیرش صورت غالب آرایشی صورت گرفته است وگرنه بنابر قول ابوالقاسمی ۱۳۷۶، صفحات ۳۱ و ۶۰ مبنی بر اینکه حرف اضافه به طور کلی در فارسی میانه و باستان هم پیش از اسم و هم بعد از اسم به کار می رفته و نیز بـا توجه به نقل قول ابوالقاسمی (۱۳۷۵ :۳۶، ۵۴و۶۰) که در مورد صفت و ملکی هـم صـدق مـی کنـد، دیگـر هیچ کدام از فرمول های پیش گفته به عنوان فرمول مرتبط با فارسی در این دو دوره نمی تواند در نظر گرفتـه شود).
Language Universals and Linguistic Typology Syntax and Morphology.