خلاصة:
موضوع شناسی مفاهیم سه گانه لهو، صوت لهوی، و غناء نقش اساسی در تعیین حکم شرعی آنها دارد. در نوشتار پیش رو صوت لهوی به مفهوم آواز معین بر اثم و غناء به مفهوم صوت مطرب، موضوع حرمت شرعی معرفی شده و لهو تنها در مصادیق منصوصه آن همچون قمار حرام می باشد. همچنین حرمت مطلق لهو و صوت لهوی به مفهوم آواز متناسب با مجالس لهو و لعب ثابت نیست. در همین راستا، نگارندگان از سوء برداشتی تاریخی که نسبت به بیانات شیخ انصاری در مساله غناء رخ داده است، پرده برداشته و معتقد است که وی، صوت مطرب (و نه صوت لهوی یا صوت مطرب لهوی) را موضوع حرمت غناء می دانسته و غنای محرم در نگاه ایشان ملازمه ای با صوت لهوی به معنای مشهور آن ندارد.
ملخص الجهاز:
٣- مفهوم لهو و حکم و موضوع شرعی آن ابتدا سعی نموده ایم معانی مختلفی که در منابع لغوی و فقهی برای واژه لهو ذکر شده را استقصاء نمائیم : ١) مطلق امر بی فایده (همان /١٢٢٣/٢)؛ ٢) بازی و سرگرمی (لسان العرب /٢٩٩/١٥؛ شرح مکاسب /٥٥٥)؛ ٣) آن چه انسان را به خود مشغول کند (العین ٨٧/٤؛ لسان العرب /٢٥٨/٥)؛ )مطلق غفلت از چیزی به واسطه اشتغال به امر دیگر (ذریعه الاستغناء/١٢٢٣/٢)؛ ٥) استراحت نفس با آن چه مقتضای حکمت نیست (المصباح المنیر/٥٥٩)؛ ٦) آن چه انسان را از امور مهم باز می دارد هر چند مشتمل بر منفعت کمی باشد (ذریعه الاستغناء/١٢٢٣/٢)؛ ٧) از جدیت به هزل و شوخی گرایش یافتن (مجمع البیان /٢٩٣/٤)؛ ٨) مطلق امر باطل از قول و فعل (ذریعه الاستغناء/١٢٢٣/٢)؛ ٨) آن چه موجب صد عن سبیل الله و احتجاب نفس می شود (المواهب فی تحریر احکام المکاسب /٧٢٨/١؛ فقه الصادق /٤٥٢/١)؛ ٩) برخی به بیان مصادیق پرداخته اند، مثل معنا نمودن لهو به زن ، جماع ، ملاهی ، نکاح ، کلام مشتمل بر فحش و استهزاء و افسانه های خرافی (اردبیلی ، رساله فی الغناء/١١٧٨/٢)؛ ١٠) حرکاتی که از قوای شهوانی منبعث می شده ، و موجب شدت شادمانی و فرح می گردد از قبیل رقصیدن ، دف زدن و هر آن چه مفید این فایده باشد (المکاسب /٥٥٥/٢).