خلاصة:
مقاله حاضر که ناظر بر نوعی پژوهش توصیفی است، بیان میکند که در نظام اروپایی حقوق بشر، هرگاه تعهد به حقوق مندرج در کنوانسیون اروپایی حقوق بشر منافع ضروری دولتهای عضو این کنوانسیون و حاکمیت آنها را به مخاطره بیندازد، دکترین حاشیه مجاز تفسیر دولتها با اعطای اختیاراتی به دولتهای عضو بهعنوان چتری حمایتی برای حفظ منافع ضروری آنها اقدام میکند. با تحلیل آرای دیوان اروپایی حقوق بشر و نیز دقت در شرایطی که دولتهای عضو کنوانسیون میتوانند از دکترین حاشیه مجاز تفسیر استفاده کنند، این موضوع مشخص میشود که حاشیه مجاز تفسیر، همراه با اصول حاکم بر آن، عملی «تفسیری» محسوب میشود. البته باید توجه داشت که هرچند این عمل تفسیری اختیاراتی را برای تفسیر مواد کنوانسیون اروپایی برای دولتهای عضو کنوانسیون ایجاد میکند، ولی به استناد اصل «ممنوعیت تفسیر یکجانبه معاهدات بینالمللی» دیوان اروپایی حقوق بشر وظیفه نظارت بر اختیارات دادهشده به دولتهای عضو کنوانسیون را برای جلوگیری از نقض مفاد کنوانسیون بهعهده دارد. بهعبارت دیگر، حق به اختیار دادهشده نامحدود نیست، بلکه اختیارات تفسیری دولتها گام به گام با نظارت دیوان اروپایی حقوق بشر پیش میرود. همچنین درباره مطابقت این اقدام انجامشده با روشهای تفسیر معاهدات که مهمترین آن همانا روش تفسیر غایی، ذهنی و یا متنی است، بهنظر میرسد بهدلیل استنادهای فراوان دیوان اروپایی به موضوع و هدف کنوانسیون، این نهاد قضایی هنگام اعمال دکترین حاشیه مجاز تفسیر، تمایل بیشتری به تفسیر «غایی» دارد.
ملخص الجهاز:
با توجه به مجموع تعریف های بالا میتـوان گفـت ، درحقیقـت دکتـرین حاشـیه مجـاز تفسیر با دادن آزادی عمل و اختیار به دولت هـا ازیک سـو اطمینـانی در راسـتای حمایـت از حاکمیت و منافع ملی آنها ایجاد میکند و از سوی دیگر، این موضوع را اثبـات میکنـد کـه (2) پایبندی به معاهدات بین المللی در عین احترام به منافع ملی دولت هـا، امکان پـذیر اسـت (١٧ :٢٠١٠ ,European Court of Human Rights)؛ بنابراین دکترین حاشیه مجاز تفسیر تنها در شرایط بسیار اسـتثنائی و آن هـم به صـورت بسـیار محـدود، ایفـای نقـش میکنـد 1.
نظارت بر تفسیر و ارزیابی دولت ها از معاهدات و نحوه اجرای آن همان گونه که گفته شد، هرچند براساس دکترین حاشیه مجاز تفسیر، دولت های عضـو کنوانسیون در تفسیر و اجرای مفاد کنوانسیون اروپـایی حقـوق بشـر دارای اختیـار و آزادی عمل هستند، ولی باید توجه داشت که اختیارات داده شده به این دولت ها، نامحـدود نیسـت (٩٨ :٢٠١٣ ,Smith)؛ ازاین رو دیوان اروپایی، مسـئول کسـب اطمینـان از رعایـت تعهـدات موردپذیرش دولت ها در کنوانسیون در هنگام تفسیر است ؛ به این معنا که دیوان اروپایی، بـه بررسی این مسائل میپردازد که آیا استفاده از اختیـارات واگذارشـده بـه دولـت هـا فراتـر از «اندازه موردنیاز٢» برای غلبه بـر اضـطرار پـیش آمـده اسـت ؟ ,Henry, Philip and Ryan 1.