خلاصة:
با انتخاب هرات به پايتختي تيموري، بر اهميت خراسان در آن عهد افزوده شد. اقدامات عمراني شاهرخ تيموري در طول دوران سلطنت نسبتاً طولاني اش، اوضاع اقتصادي اين ايالت را رونق بخشيد. منازعات جانشيني ميان شاه زادگان تيموري بعد از مرگ شاهرخ به شدت بر حيات اقتصادي خراسان تاثير گذاشت. اگرچه سلطان ابوسعيد، كه بعد از يك سلسله منازعه به حكومت رسيد، تلاش هاي زيادي براي ترميم ويراني ها و بهبود اقتصاد خراسان انجام داد. اين مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي درصدد است تا ضمن معرفي عوامل موثر در حيات اقتصادي خراسان در اين دوره، به تبيين اقدامات اصلاحي ابوسعيد و تاثير آن بر وضعيت اقتصادي خراسان بپردازد. دستاوردهاي اين مقاله نشان مي دهد سلطان ابوسعيد، در اواخر حكومت خود، اقداماتي در زمينه رونق كشاورزي، تجارت، و اصلاح نظام مالياتي انجام داد. در نتيجه در اواخر حاكميت او به واسطه برقراري نسبي امنيت، تنظيم امور تجاري، و احياي كشاورزي وضعيت اقتصادي خراسان بهبود يافت و سلطان توانست براي دوران كوتاهي خراسان را از ثبات، رونق، رفاه، و پيش رفت اقتصادي بهره مند سازد.
With Herat being designatedas the capital of the Kingdom of the Timurids, the significance of Khorasanenhancedat that era. The economic conditions of this province thrived as well mainly as a result of Timurid ShahRukhs civil actions during his relatively long reign. However, after the death of Shah Rukh, Khorasan's economic life was strongly influenced by succession disputes between Timurid princes. Sultan Abu Said, who reached thethrone after a series of disputes, carried out many attempts to repair the destructions and improve the economic situation of Khorasan. Through adopting a historical-analytic method, the presentpaper seeks to introduce the factors affecting the economic life of the province in this era and explicatethe reforming actions of Abu Said and their impacts on the economic status of Khorasan. The findings of the study indicate thatat the end of his rule Sultan Abu Said carried out various actions concerning trade and agricultural development and tax-system reformation. Hence, at this time, Khorasans economic life improved due to the relative existing security, regulation of business,and revival of agriculture. Accordingly, for a short period of time,Sultan was able to bestow economic stability, prosperity, development, and progress to Khorasan.
ملخص الجهاز:
بنابراین ، در این دوره ، که سلطان ابوسعید هر روز در جایی درگیر بـود، فرصـتی بـرای نظارت بر اوضاع اقتصادی و اجتماعی نبود و زمینه برای درازدستی به امـوال مـردم و اخـذ مالیات های گزاف هموار شد و از این طریق رونق اقتصادی قلمرو تیموری ، به ویژه هرات و خراسان ، آسیب دید.
مطابق گزارشی ، ابوسعید قبـل از سـلطنت مصـمم بـود تـا در راسـتای بهبـود اوضـاع کشاورزی اقدام کند (ابونصری هروی ، ١٣٤٦: ٢٣)؛ لذا او از ابتدای سلطنت خـود درصـدد بود تا دل های رمیده و افراد آسیب دیده را به خود جلب و متواریان را به اوطانشان بازگرداند و در این فضای آرام حکومت کند (سمرقندی ، ١٣٨٣: ٤/ ٨٤٧).
گزارش های دیگری مبنی بر ویرانی کامل بست در جنوب هرات و عدم تعمیر آن حتی در زمان سلطان حسین بایقرا (اسـفزاری ، ١٣٣٨: ٣٤٣)، وضـعیت نامناسـب منطقـة غـورو گرمسیر که از حملات نکودریان آسـیب فـراوان دیـده و «چنـان شـده بـود کـه آبـادانی نداشت » (همان ) و هم چنین ویرانی اسفزار و برخی از قلعه ها و روستاهای پیرامون آن که تا پایان عهد بایقرا نیز بازسازی نشدند (همان : ١١٥) نشان می دهد که اقدامات عمرانـی و اقتصادی سلطان ابوسعید بیش تر معطوف و منحصر به هـرات بـوده و در دیگـر نـواحی خراسان انجام نشده است .
سامان دهی امور مالیاتی از طریق بخشش برخی مالیات های سنگین و تثبیت زمان مالیات گیری ، ممانعت از تعدی کارگزاران ، و هم چنین برخی اقدامات حمایتی و تشویقی برای ترویج کشاورزی و تجـارت هـم چـون توزیع بذر، حفر نهر، و احداث بند از جمله اقدامات سلطان در این زمینه است که در نتیجة آن اوضاع اقتصادی خراسان آرامش یافت .