خلاصة:
امروزه پیشرفت در پروژههای صنعتی، علاوه بر تامین بخشی از نیازهای انسانی، خواسته و ناخواسته سبب بروز ناپایداریها و مشکلات زیست محیطی فراوانی برای محیط زیست ساکنان مجاور این صنایع گردیده که این امر ضرورت ارزیابی اثرات زیست محیطی را در فضای جغرافیایی افزایش داده است. در این میان صنایع استخراجی- معدنی، بیشترین تاثیرات زیست محیطی را در محیط های اطراف دارد. در این مطالعه به بررسی کارخانه سیمان زنجان و اثرات زیست محیطی آن بر روستاهای اطراف پرداخته شده است. روششناسی مطالعه، از نوع توصیفی- تحلیلی با کمک مطالعات اسنادی- کتابخانهای و میدانی است. برای دستیابی به هدف تحقیق از طریق تحلیل دادههای پرسشنامه ای حاصل از شاخص های روش چک لیست در 9 روستای مورد مطالعه با 36 نفر از خبرگان محلی و تعداد 295 سرپرست خانوار روستایی بهره گرفته شد. تحلیل دادهها با استفاده از SPSS، GIS و تکنیکهای تصمیمگیری چندمعیاره پرومتی و ماتریس ارزیابی اثرات زیست محیطی (ICOLD ) انجام شد و نتایج به دست آمده بیانگر این است که بیشترین اثرات منفی زیست محیطی در محدوده دست خورده و نزدیک کارخانه با امتیاز کل 208- است که با فاصله از کارخانه، میزان آن کمتر می گردد. همچنین بر اساس رتبه بندی انجام شده، بیشترین ناپایداری شکل گرفته در سیستم زیست محیطی روستایی، ناشی از فعالیت کارخانه به ترتیب در روستاهای مجیدآباد(امتیاز81/0)، زرند(امتیاز73/0) و مزیدآباد(امتیاز67/0) بوده است که در فاصله نزدیک به کارخانه قرار دارند.
Rural industrialization has been greatly discussed by researchers in recent studies of rural planning and development. It is due to its positive effects of economic, social and infrastructural factors. Moreover, researches are looking for ways to analyzed approaches to reduce harmful environmental impacts of industrial projects, as destructive life factors of geographical territory, in rural areas. For example, according to Misra and Chyvta (1990); rural industrialization and the prevalence of non-agricultural activities can seriously affect the increase of social welfare and providing essential goods and services for rural households. Experiences by several countries prove the fact that every structural change that happens because of industrialization, not only has an important economic role in rural areas, but also led to self-repulsive economy, as well. In addition to studying positive economic, social and physical aspects, it is needed to do some preparatory studies on negative eco-environmental effects of rural industrialization for proper siting of such industries to reduce its harmful eco-environmental and human effects and improve spatial planning.
In this study, we have used a new approach to investigate rural industrialization and the
establishment of large mining – extractive industries in rural areas. Todays, thanks to villages forming a wide range of local-spatial area of the country, they have rich mineral resources in their geographical territory which their extraction may cause economic-infrastructure effects as well as other negative eco-environmental effects such as the changing use of agricultural land, soil and water pollution, vegetation loss, and landscape change over time. Two main questions of the research are 1) In terms of sustainability, how is the economic, social and environmental status of surrounding villages of Zanjan cement plant? 2) How is the current situation of ecoenvironmental effects of minning- extractive industry of Zanjan cement factory on surrounding rural areas, according to ICOLD,and Prometea techniques.
ملخص الجهاز:
"بیشک این قبیل پروژههای مهندسی، تأثیرات بیشماری در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و سازمانی به همراه خواهد داشت ، امـا یکـی از مهـم تـرین ابعـاد تأثیرات این قبیل صنایع بر محیط زیست است که گاها برگشت ناپذیر و توام با خساراتی جبرانناپذیر اسـت کـه این اثرات زیست محیطی در مناطق روستایی به جهت ارتباط عمیق و مستقیم اجتماعات روستایی و فعالیت های صنعتی- معدنی انجام شده در آن با محیط پیرامون، بیش از پیش مهم است ؛ چراکـه نمونـه هـای عینـی نظیـر تأسیسات صنایع سنگ آهن گل گهر سیرجان، ذوب آهن کردستان، ذوب آهن اصفهان و نظـایر آنهـا از جملـه تجاربی هستند که حاکی از دگرگونیهای اقتصادی- اجتماعی، کالبدی- فضایی و همچنین زیست محیطـی در مقیاس محلی و منطقه ای برای این صنایع است (امینی نژاد و همکاران، ١٣٨٧: ١٤٤).
بر این اساس در این مطالعه تلاش شده است تا با رویکردی جدید نسبت به صنعتی سازی روستاها و استقرار صنایع بزرگ معدنی – استخراجی در مناطق روستایی پرداخته شود؛ زیرا امروزه مناطق روستایی کشور به واسطه دربرگرفتن پهنه وسیعی از قلمرو فضایی- مکانی کشور، دارای منابع غنـی معـدنی در قلمرو جغرافیایی خود هستند که استخراج و بهرهبرداری آنها در کنار آثار مثبت اقتصادی- زیرساختی میتواند آثار منفی زیست محیطی از لحاظ تغییر کاربری های کشاورزی، آلودگی های منابع آب و خـاک، از بـین رفـتن پوشش گیاهی و تغییر چشم انداز به همراه داشته باشد.
5 Buffering / شکل شماره (٤): موقعیت کارخانه سیمان، محل استخراج سنگ سیمان و روستاهای نمونه در محدوده مورد مطالعه ٤) یافته های تحقیق برای ارزیابی میزان اثرات زیست محیطی کارخانه سیمان از روش ماتریس ICOLD اتفـاده شـده اسـت ."