خلاصة:
ﭘــﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿــﺮ ﺑــﻪ ﺗﺮﺟﻤــﻪ و ﻧﻘــﺪ ﻣﻘﺎﻟــﻪ »ﻗﺼــﺎص« در داﯾــﺮةاﻟﻤﻌــﺎرف ﻗــﺮآن ﻟﯿــﺪن ﻣﯽ ﭘﺮدازد. اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻌﻨﺎی »ﻗﺼﺎص«، ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﯿـﺎن ﺟـﺮم و ﻣﺠـﺎزات و راه ﻫﺎی ﺟﺒﺮان ﻗﺘﻞ ﯾﺎ ﻧﻘﺺ ﻋﻀﻮ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ. »ﻗﺼﺎص« در ﻗـﺮآن ﮐـﺮﯾﻢ و ﻓﻘـﻪ ﺟﺎﯾﮕـﺎه ﺧﺎﺻــﯽ دارد. اﯾــﻦ واژه در ﻗــﺮآن ﮐــﺮﯾﻢ ﻏﺎﻟﺒــﺎ ﺑــﻪ ﻣﻌﻨــﺎی ﻣﻘﺎﺑﻠــﻪ ﺑــﻪ ﻣﺜــﻞ اﺳــﺖ. ﺑﺮﺧــﯽ ﻗﺮآن ﭘﮋوﻫﺎن، اﺳﻼم ﭘﮋوﻫﺎن و ﺣﻘﻮﻗﺪاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع »ﻗﺼﺎص« اﻧﺘﻘـﺎد ﮐـﺮده اﻧـﺪ؛ زﯾـﺮا اﯾـﻦ ﺣﮑﻢ را ﺑﺎ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻣﻐﺎﯾﺮ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ و ﻣﯽ ﮐﻮﺷﻨﺪ آن را دﺳﺘﺎوﯾﺰی ﻗﺮار دﻫﻨﺪ ﮐﻪ دﯾﻦ ﻣﺒﯿﻦ اﺳﻼم را زﯾﺮﺳﺆال ﺑﺒﺮﻧﺪ، در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑـﻪ ﺑﻌـﺪ ﭘﯿﺸـﮕﯿﺮی ﻗﺼـﺎص از ارﺗﮑـﺎب ﻗﺘـﻞ ﺗﻮﺟـﻪ ﻧﮑﺮده اﻧﺪ. آﯾﻪ »وﻟﮑ ﻢ ﻓﯽ اﻟﻘ ﺼﺎص ﺣﯿﺎة« رﺳﺎﺗﺮﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﺮای ﺑﯿﺎن ﺑﻌـﺪ ﻣـﺬﮐﻮر اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻗﺎﺗﻞ در ﺻﻮرت ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﻣﻘﺮر از ارﺗﮑـﺎب ﺟـﺮم اﺳـﺘﻨﮑﺎف ﻣـ ﯽ ﮐﻨـﺪ و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﺠﻨﯽ ﻋﻠﯿﻪ و ﺧﻮد وی و در ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﺣﯿـﺎت اﻣـﺖ ﺗﻀـﻤﯿﻦ ﻣـﯽ ﺷـﻮد. ﻃـﺮح ﻣﺒﺎﺣـﺚ ﯾﺎدﺷﺪه در ﻣﻮرد ﻗﺼﺎص ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط آﯾﺎت و اﺣﮑﺎم ﻓﻘﻬﯽ آن، ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ اﺷـﮑﺎل ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻗﺼﺎص اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.
ملخص الجهاز:
"وقتی این همه حساسیت نسبت به تأخیرانداختن ماه حرام نشان داده میشود، معلوم است بیاعتنایی به آن چه حکمی دارد؛ پس اسلام جنگ در ماه حرام را ممنوع کرده است و به گونهای بر آن اصرار ورزیده که حتی اجازه یک روز تقدیم و تأخیر را نداده است: الشهرالحرام بالشهرالحرام والحرمات قصاص فمنإعتدی علیکم فاعتدوا علیه بمثل مااعتدی علیکم واتقوا الله واعلموا أنالله معالمتقین: ماههای حرام را در مقابل ماههای حرام قرار دهید که اگر حرمت آن نگاه نداشته و با شما قتال کنند، شما نیز قصاص کنید؛ پس هر کس به جور و ستمکاری شما دست دراز کند، او را به مقاومت از پای درآورید به قدر ستمی که به شما رسیده [یعنی به عدل با ظلم کافران مقاومت کنید] و از خدا بترسید و بدانید که خدا با پرهیزکاران است (بقره: 194).
اگرچه از میان این سه احتمال، قدر متیقن همان احتمال اول است؛ ولی با توجه به ذیل آیه که دستور به اعتداء میدهد، نه دفاع و فقط رعایت مماثلت در اعتداء را الزام میکند، میتوان برداشت کرد قرآن کریم اقدام متقابل جنگی را واجب میداند؛ یعنی اگر کفار حرمت یک ماه حرام را هتک کردند، مسلمانان نیز میتوانند حرمت ماه حرام دیگری را نقض کنند و در آن جنگ را آغاز کنند."