خلاصة:
این مقاله کاوشی است در جهت یافتن پاسخی به چرایی ترجمة برخی از آثار نمایشی در دوره قاجار؛ آثاری که بررسی درونمایة آنها و انگیزههای مترجمانشان راهگشای برقراری ارتباط میان ترجمه و جامعهشناسی است. از دیدگاه چسترمن (۲۰۰۹) تحقیقات با رویکرد جامعهشناسانه بر روی انگیزههای مترجمان میتواند سهم عمدهای در شناخت هرچه بهتر ایدهها و اهداف شخصی مترجمان داشته باشد و اینکه چطور این نگرشها در ترجمه آن اثر نمود پیدا کرده است. از منظر جامعهشناسی است که میتوان به تاثیر فضای اجتماعیسیاسی جامعه بر انتخابهای مترجمان برای ترجمه آثاری خاص پی برد. علاوه بر این تاثیرپذیری اولیه، نقش عادتوارههای مترجم که بوردیو در مدل جامعهشناسیاش آن را یکی از فاکتورهای مهم در هر کنش اجتماعی میداند بررسی شده و در نتیجه، انگیزههای آنان نیز در این مجال مورد بررسی قرار گرفتهاند.
ملخص الجهاز:
"با این توصف ، هدف از این تحقیق را میتوان بررسی چرایی ترجمۀ برخی از نمایش نامه ها در دوران قاجار با توجه به انگیزه مترجمان آن ها، عنوان کرد، انگیزه هایی که تحت تأثیر فضــای اجتماعی و فرهنگی و سـیاسـی حاکم بر آن زمان بوده است .
بـدین منظور پیکره ای از مشـــهورترین نمایش نامه هایی که در دوران قاجار ترجمه شـــدند انتخاب شدند و آثاری که در آن شواهدی دال بر اشاره یا کنایه ای به اوضاع حاکم بر جامعه آن زمان داشــتند به صــورت موردی انتخاب شــده و براســاس مفهوم عادت وارة ١ مترجم در مدل بوردیو، بررسی های دقیق تری دربارة انگیزة مترجمان آن ها انجام شد.
پیشینۀ مترجم و انگیزه های او از ترجمۀ این اثر همـان طور کـه در توضـــیح ترجمـۀ نمـایش نامه عروس و داماد به مختصـــری از زندگی قراچه داغی اشـاره شد، او خود در زمرة روشنفکرانی قرار میگیرد که به اذعان محققان ، همواره تحت تأثیر اندیشـه ها و افکار آخوندزاده بوده اسـت (کتاب تمثیلات ).
٢٧٧) اگرچه شهرت اعتصام الملک غالبا به واسطۀ فعالیت های فرهنگی او در اواخر سلطنت قاجار اسـت اما نزدیکی خانوادگی او به دستگاه حکومت و اطلاع از اوضاع سیاسی مملکت انگیزه ای قوی برای ترجمۀ آثاری روشنگرانه همچون رمان بینوایان و این نمایش نامه دارد.
پیشینۀ مترجم و انگیزه های او از ترجمۀ این اثر بنـا بر مقـدمـۀ کتاب می توان دریافت که ابراهیم (امیرتومان ) پســـر میرزا علیاکبرخان که آجودان باشـی توپخانه بوده ، در سال ١٢٨٤ خورشیدی مقارن با سلطنت مظفرالدین شاه قاجار و به تشــویق و توصــیۀ ندیم الســلطان ، وزیر انطباعات و دارالترجمه آن زمان ، این نمایش نامه را ترجمه کرده اسـت ."