خلاصة:
مستندهای ورزشی در میان برنامهها و فیلمهای ورزشی، از پیشینه و اهمیت بسزایی برخوردارند. با وجود این، درباره ابعاد گوناگون ساختار محتوایی و تکنیکی این گونه از مستندها و برنامههای ورزشی، مطالعه چندانی صورت نگرفته است. در این مقاله ضمن اشاره به تاریخچهای کوتاه در زمینه مستندهای ورزشی در سطح جهان و ایران، به معرفی دسته بندی موضوعی و محتوایی این گونه برنامههای مستند پرداخته شده است. چهار گروه عمده در این دستهبندی عبارتاند از مستندهای ورزشی 1) رویداد محور، 2) شخصیت محور، 3) رشته محور (با رویکرد رشته ورزشی) و 4) حاشیه محور.در ادامه مقاله نیز ساختاری مستندهای ورزشی در سه مرحله «پیش تولید» (پژوهش، فیلمنامه، برنامهریزی)، «تولید» (کارگردانی، فیلمبرداری، صدابرداری) و «پس تولید» (تدوین، گفتار متن، موسیقی) بررسی شده است. در این بخش تلاش شده تا ویژگیهای مطرح و موثر هر مرحله از کار، معرفی و بررسی شود. از جمله موارد
برجسته در این زمینه، نگاه خلاقانه و ورزشی به موضوع مورد نظر، ضبط چند دوربینه و روش تدوینی مناسب مستند ورزشی است.مستندهای ورزشی در میان برنامه ها و فیلم های ورزشی ، از پیشـینه و اهمیـت بسـزایی برخوردارند. با وجود این ، درباره ابعاد گوناگون ساختار محتوایی و تکنیکی این گونـه از مستندها و برنامه های ورزشی ، مطالعه چندانی صورت نگرفته اسـت . در ایـن مقالـه ضمن اشاره به تاریخچه ای کوتاه در زمینه مستندهای ورزشی در سطح جهان و ایـران ، به معرفی دسته بندی موضوعی و محتوایی این گونه برنامه های مسـتند پرداختـه شـده است . چهار گروه عمده در این دسته بندی عبارت اند از مستندهای ورزشی ١) رویـداد محور، ٢) شخصیت محور، ٣) رشته محور (با رویکـرد رشـته ورزشـی ) و ٤) حاشـیه 4 محور.در ادامه مقاله نیز ساختاری مستندهای ورزشـی در سـه مرحلـه «پـیش تولیـد» (پژوهش ، فیلمنامه ، برنامه ریزی )، «تولید»٥ (کارگردانی ، فـیلم بـرداری ، صـدابرداری ) و «پس تولید»٦ (تدوین ، گفتار متن ، موسیقی ) بررسی شده است . در این بخش تلاش شده تا ویژگی های مطرح و موثر هر مرحله از کار، معرفی و بررسی شود. از جملـه مـوارد مستند ورزشی ؛ زمینه ها و ضرورت ها / ١١ برجسته در این زمینه ، نگاه خلاقانه و ورزشی به موضوع مورد نظر، ضبط چند دوربینـه و روش تدوینی مناسب مستند ورزشی است
ملخص الجهاز:
"در این میان تلاش شـده اسـت تـا بـا اسـتفاده از روش مصـاحبه بـاز، گفت وگو با تنی چند از مستندسازان و دست اندرکاران عرصۀ مستند و مسـتند ورزشـی در داخل کشور، و مطالعۀ چندین مستند ورزشی مطرح ایرانی و غیر ایرانـی و بـه ویـژه مطالعۀ موردی دو نمونـۀ برجسـته و موفـق ایرانـی و غیرایرانـی در ایـن زمینـه ، یعنـی فیلم های «قهرمانی » و «المپیا»١ و تطبیق موارد رعایت شـده در ایـن دو فـیلم بـا اصـول مستندسازی و برنامه سازی در عرصۀ ورزش (١) چراغی را، هر چند کم فروز، فرا راه این مسیر روشن کند.
» (تهامی نژاد،١٣٧٧، ص ٩٢) نگارنده نیز در پایان نامۀ کارشناسی ارشد خـود بـا موضـوع «ساختارشناسـی مسـتند ورزشـی »، بـا توجـه بـه جزئیـات و ویژگـی هـای محتـوایی و تکنیکـی فـیلم سـازی و برنامه سازی تلویزیونی ، مستند ورزشی را این گونه تعریف کرده است : «مستند ورزشـی را می توان گزارش و تفسیر خلاقانه رویدادی ورزشی با اسـتفاده از عوامـل محتـوایی و زیبایی شناختی فیلم سازی و برنامه سازی تلویزیونی تعریف کرد.
امروزه ، به دلیل رقابتی شدن پخش رویدادها و موضوع های درخور توجه بینندگان و تولید و پخش انبوه و کارخانه ای وار در شـبکه هـای تلویزیـونی ، بـه مثابـۀ اصـلی تـرین پشتیبانی کنندگان از تولید و پخش این گونه مستندها، ایـن شـبکه هـا بـیش از پـیش بـه سمت پخش گسترده و لحظه به لحظۀ رویدادهای مهم ورزشی رفته انـد و دیگـر عمـلا ، جا و فرصتی برای پخش همان رویدادها به صورت کاری مستند- که با توجه بـه مقـدار زمان پخش و همچنین ساخت نسبت به پخش زنده و مستقیم ، هزینۀ بیشتری را در پـی دارد و درضمن مخاطبان آن محدودتر است - وجود ندارد."