خلاصة:
قدرت ملی، دارای منابع و سرچشمههای متعددی از جمله علم و فناوری است. این مولفه قدرت ملی به دلیل کارکرد بستر ساز آن در تولید و تقویت سایر ابعاد قدرت، همانند قدرت اقتصادی، نظامی و... از نقش کلیدی و مهمی در این عرصه برخوردار است. ازاینرو، این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانهای و پژوهش میدانی به دنبال پاسخ به این سوال است که: مهمترین متغیرها و شاخصهای شکلدهنده به قدرت علمی و فناوری کشورها کدام اند. یافتهها و نتایج پژوهش شامل دو بخش مطالعات کتابخانهای و میدانی است. بر این اساس، ابتدا در بخش مطالعات کتابخانهای و با مراجعه به منابع معتبر مهمترین شاخصها و متغیرهای موثر بر قدرت علمی و فناوری کشورها استخراج گردید و با توجه به ماهیت و نقش آنها، این متغیرها در قالب شش عامل (فاکتور) نیروی انسانی، مالی و اقتصادی، میانجی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، برونداد علمی و عملکرد در علوم استراتژیک، طبقهبندی گردیدند. در بخش مطالعات میدانی، نیز پرسشنامهای در قالب ۶ فاکتور و ۱۰۲ شاخص به دو زبان فارسی و انگلیسی طراحی گردید و در اختیار صاحب نظران داخلی و خارجی قرار گرفت. بر اساس تجزیهوتحلیل پرسشنامهها، مهمترین متغیرها و شاخصهای قدرت علمی و فناوری شناخته شد و همچنین اولویتبندی فاکتورهای شش گانه نیز مشخص گشت. بر این اساس، فاکتورهای مالی -اقتصادی، نیروی انسانی و برونداد علمی و نوآوری به ترتیب اولویت اول تا سوم را به خود اختصاص دادند. درنهایت با توجه به یافتههای کتابخانهای و میدانی، مدل مفهومی پیشنهادی ارزیابی و سنجش قدرت علمی کشورها در قالب ۶ فاکتور و ۴۴ متغیّر طراحی گردید.
ملخص الجهاز:
"از طرف دیگر، چرخ اقتصــادی جوامع توســعه یافته امروزی بر مبنای اقتصــاد دانش محور می چرخد؛ اما هسـته اصـلی این نوع اقتصـاد، سـرمایه انسانی خواهد بود که به طور اساسی ظرفیت ایجاد، نوآوری، تولیـد و بهره برداری از ایده های نوین به علاوه بکارگیری و مهارت های کارآفرینی و تجربه های پیشـین را داشته باشد (٢٠٠٤,Godian)؛ بنابراین نیروی انسانی هر کشور چنانچه مولد و متخصص باشد، مهم ترین سـرمایه مادی و معنوی آن کشور به شمار میرود؛ زیرا، سرمایه اصلی و پیش نیاز توسعه پایدار و متوازن هر جامعه ، نیروی انسـانی متخصص آن کشور است (٢٠٠٦,Nasehi) و در این میان محققان سهم بســزایی دارند؛ به همین جهت با پیشــرفت های عظیم و چشــمگیر علمی در کشــورهای پیشــرفته و موفقیت هایی که آنها در ســایه وجود نخبگان و مغزهای متفکر در علم و فن بدســت آورده اند؛ و از طرف دیگر عطش جوانان برای آموختن و فراگرفتن و کمبود امکانات لازم در محل مبدأ (٢٠٠٣٢٥,Rashnoo) منجر گردیده که کشورهای توسعه یافته به صورت هدفمند دانشجویان و نخبگان کشورهای درحال توسعه و توسـعه نیافته را جذب کنند؛ و از این راه سـود هنگفتی را برای خود بدست آورند (رجوع کنید به نقشه شماره ١) / / نقشه ١- وضعیت مهاجرت مبتکرین و مخترعین در کشورهای جهان بین سال های (٢٠١٠-٢٠٠٠) Source: )The Committee on Development and Intellectual Property, 2013:8) با این وجود مهم ترین شاخص ها و متغیرهای فاکتور نیروی انسانی در قالب جدول شماره ١ نشان داده شده است : جدول ١- شاخص های فاکتورنیروی انسانی (قدرت علم و فناوری ) فاکتور شاخص منبع نرخ سواد گزارش توسعه انسانی از(UNDP) در سال ٢٠٠٧ میزان امید به تحصیل گزارش (UNESCO) در سال ٢٠٠٣ تا ٢٠١١ نسبت دانش آموزان به جمعیت (حافظ نیا و همکاران ،١٣٨٣: ١١٣-١١٢) نسبت دانش آموز به معلم در مقطع متوسطه گزارش (UNESCO) در سال ٢٠٠٣ تا ٢٠١١ رتبه در کیفیت آموزش ابتدایی گزارش شاخص رقابت پذیری جهانی (GCI) در سال ٢٠١٢ نرخ ثبت نام در دبیرستان گزارش شاخص رقابت پذیری جهانی (GCI) در سال ٢٠١٢ نرخ ثبت نام در آموزش عالی شاخص های توسعه جهانی منتشر شده توسط بانک جهانی در سال ٢٠٠٩ نرخ خالص ثبت نام آموزش عالی دانشجویان اعزام به خارج گزارش (UNESCO) در سال ٢٠٠٦ تا ٢٠١١ نیروی تعداد دانشجویان دانشگاه ها (حافظ نیا و همکاران ،١٣٨٣: ١١٣-١١٢) انان نسبت دانشجو به استاد (زرقانی،١٣٨٨: ١٧٨) سی تعداد فارغ التحصیلان در مقطع کارشناسی ارشد (نوروزی چاکلی و همکاران ،١٣٨٨: ٢٥٠) تعداد فارغ التحصیلان در مقطع Phd شاخص های علم و فناوری اتحادیه اروپا تعداد فارغ التحصیل در علوم و مهندسی گزارش (UNESCO) در سال ٢٠٠٣ تا ٢٠١١ تعداد اساتید دانشگاه ها (حافظ نیا و همکاران ،١٣٨٣: ١١٣-١١٢) درصد دانشجویان خارجی موجود در کشور گزارش (UNESCO) در سال ٢٠٠٣ تا ٢٠١١ تعداد کل شاغلان تحقیقاتی در یک میلیون نفر جمعیت (هیئت نظارت و ارزیابی شورای عالی انقلاب فرهنگی،١٣٨٢: ١١١) سهم دانشمندان هر کشور از مجموع جهانی www."